Ο Proust και οι Cattleyas

«Εκείνη κρατούσε στο χέρι ένα μπουκέτο κατλέγιες κι ο Σουάν είδε κάτω απ’ τη δαντελένια μαντίλα της πως είχε όμοια λουλούδια στα μαλλιά, πιασμένα από μιαν εγκρέτα από φτερά κύκνου. Ήταν ντυμένη, κάτω απ’ την εσάρπα της, με πλούσιες πτυχές μαύρο βελούδο που, μ’ ένα λοξό πιάσιμο, άφηνε να φαίνεται, από ένα μεγάλο τριγωνικό άνοιγμα, το κάτω μέρος μιας φούστας από άσπρο σπυρωτό μεταξωτό κι άφηνε ακόμα να φαίνεται ένας ωμίτης, από το ίδιο μεταξωτό, στο άνοιγμα του ντεκολτέ, στο οποίο ήταν τοποθετημένα κι άλλα λουλούδια από κατλέγιες».

Από την ταινία Swann in Love (1984) του Volker Schlöndorff,
με τον Jeremy Irons ως Charles Swann 
και την Ornella Muti ως Odette de Crécy.

Έτσι ήταν ντυμένη, μας λέει ο Marcel Proust στον πρώτο τόμο του À la recherche du temps perdu (Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο), η όμορφη Odette de Crécy, ένα βράδυ που ο Charles Swann την έψαχνε απεγνωσμένα, για να την συναντήσει εν τέλει, ανέμελη και λαμπερή, κομψή και προκλητική, με τον ερωτισμό της να τονίζεται από τα εξωτικά άνθη της κατλέγιας. Λίγο αργότερα, το ερωτικό παιχνίδι τους άρχισε όταν ο Swann προσπάθησε να τακτοποιήσει τις κατλέγιες που στόλιζαν το μπούστο της Odette και κατέληξε να την κάνει δική του. Στο εξής, με τον ίδιο τρόπο άρχιζαν πάντοτε τα χάδια του. Οι κατλέγιες ήσαν το πρόσχημα: τις τακτοποιούσε καλύτερα στο μπούστο της, τις μύριζε, ή, αν τύχαινε να μην έχει στολίσει μ’ αυτές το φόρεμά της, παραπονιόταν πως δεν μπορούσε να ασχοληθεί με τις αγαπημένες του τακτοποιήσεις. Και πιο μετά, όταν η τακτοποίηση ή η προσποίηση πως τακτοποιούσε τις κατλέγιες ήταν πια άχρηστη, τότε ο Swann επινόησε μια ιδιαίτερη έκφραση αντί για το μάλλον ανιαρό «να κάνουμε έρωτα» (faire l’amour). Έλεγε: «να κάνουμε κατλέγιες» (faire catleya).  Η κατάκτηση της λατρεμένης του Odette ήταν σαν να έβγαινε μέσα από τα μεγάλα μοβ πέταλα των λουλουδιών και η ευχαρίστηση που έπαιρνε ήταν τόσο ξεχωριστή και καινούρια όσο ξεχωριστή και καινούρια ήταν τούτη η μικρή φράση.

Όμως, ποιο είναι αυτό το ξεχωριστό άνθος, με την τόσο υπαινικτική ομορφιά; Τεράστιο, μυρωδάτο, χρωματιστό, το άνθος της Cattleya, στη Γαλλία στις αρχές του 20^ου αιώνα, είχε γίνει το απαραίτητο αξεσουάρ των φιλάρεσκων γυναικών της αριστοκρατίας και σημάδι συγκατάνευσης για τους άντρες που τις περιτριγύριζαν. Όσο για τον ιδιωματισμό που επινόησε ο ερωτευμένος (αν και μάλλον αφελής και εύπιστος) Swann,  πλούτισε την ήδη ιδιαιτέρως ευφάνταστη παριζιάνικη ερωτική διάλεκτο.

          Πορτραίτο του Marcel Proust 

          από τον Jacques Emile Blanche (1892),

          Λάδι σε καμβά. Παρίσι, Musée d’Orsay.

         Ενδεχομένως το λουλούδι στον μπούστο
          του συγγραφέα να είναι μια Cattleya.

Πηγές: 

http://www.musee-orsay.fr/en/collections/works-in-focus/painting/commentaire_id/portrait-of-marcel-proust-2276.html?tx_commentaire_pi1%5BpidLi%5D=509&tx_commentaire_pi1%5Bfrom%5D=841&cHash=fa2647fb34

http://mubi.com/films/swann-in-love

Marcel Proust, Αναζητώντας τον χαμένο Χρόνο. Ι. Από τη μεριά του Σουάν, ελλ. μτφ. Παύλος Ζάννας, επιμ. Παναγιώτης Πούλος, Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας και i.f.a., 2002 (δ΄έκδοση).