Όταν ο Πίνδαρος νικήθηκε από την Κόριννα

Πέντε φορές ηττήθηκε σε ποιητικούς αγώνες ο Πίνδαρος από την Ταναγραία Κόριννα, που είχε για δασκάλα της μια άλλη σπουδαία λυρική ποιήτρια, τη Μυρτίδα.

Ο Παυσανίας επιβεβαιώνει μία τουλάχιστον νίκη της κατά του Πινδάρου. Όταν ο περιηγητής έφτασε στην Τανάγρα, είδε –λέει- μια ζωγραφιά της Κόριννας με ταινία, σύμβολο νίκης, στο κεφάλι της. Πίνδαρον ᾄσμασι ἐνίκησεν ἐν Θήβαις (νίκησε τον Πίνδαρο σε ποιητικούς αγώνες στη Θήβα), συμπεραίνει ο Παυσανίας, ο οποίος, όμως, δεν μπορεί να το καταπιεί. Μια ποιήτρια από την άσημη Τανάγρα να νικήσει τον μεγάλο Πίνδαρο! Γυναικῶν τότε ἢδη καλλίστη τό εἶδος (ήταν η πιο όμορφη ανάμεσα στις γυναίκες), λέει, υπαινισσόμενος ότι η νίκη της δεν είχε να κάνει με την ποιητική της δεξιοσύνη, αλλά με την υπέρλαμπρη ομορφιά της που γοήτευε τους ακροατές και τους κριτές. Κι ακόμα, η διάλεκτος που χρησιμοποιούσε δεν ήταν η δυσνόητη πινδαρική δωρική, αλλά η οικεία βοιωτική διάλεκτος.

Την ίδια προκατάληψη για την ποιήτρια εκδηλώνει και ο Ρωμαίος σοφιστής Αιλιανός που έζησε τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Αυτός είναι που καταγράφει τις πέντε νίκες της. Όμως, τις αποδίδει στο ότι οι διαγωνιζόμενοι κρίθηκαν από αμαθείς, τονίζοντας μάλιστα πόσο σφοδρά ο Πίνδαρος επέκρινε τους ακροατές για την αμουσία τους.

Όσο κι αν ψάχνουν όλοι για δικαιολογίες, προκειμένου να δικαιώσουν τον «ένα και μοναδικό» Πίνδαρο, ο ίδιος αρνείται να καταπιεί την ήττα του. Καμία φιλόφρων διάθεση δεν μπορεί να συγκρατήσει την οργή του. Κι έμεινε στους αιώνες ο χαρακτηρισμός σῦς (γουρούνα) που εκτόξευσε εναντίον της Κόριννας, για να στιγματίζει όχι την ποιήτρια, αλλά τον ίδιο τον Πίνδαρο, που απέδειξε εμπράκτως ότι δεν ήξερε να χάνει και κυρίως ότι δεν ήταν ούτε αβρός, ούτε αξιοσέβαστος ούτε μεγαλόπρεπος.

Πηγή για εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:William_Blake,_Visionary_Head_of_Corinna_The_Theban_smaller.jpg

Το σφυρί του Nietzsche

Δεν θα λέγαμε ότι ο Friedrich Nietzsche, ο φιλόσοφος της αιώνιας επιστροφής, ήταν ένας αισιόδοξος φιλόσοφος ή ένας χαριτωμένος άνθρωπος. Μάλιστα, ήταν το ακριβώς αντίθετο: ένας μισάνθρωπος που είχε βάλει στόχο να υπονομεύει και να κατεδαφίζει ό,τι θύμιζε παράδοση ή σύμβαση. Και κατεδάφιζε με σφυρί, όπως παραδεχόταν ο ίδιος στο τελευταίο έργο που έγραψε έχοντας σώας τας φρένας, με τίτλο Gotzen-Dammerung (Το λυκόφως των ειδώλων) και με τον εύγλωττο υπότιτλο Wie man mit dem Hammer philosophiert (Πώς μπορεί κανείς να φιλοσοφεί με το σφυρί), το οποίο γράφτηκε το 1888 και εκδόθηκε τον επόμενο χρόνο.

Τι ακριβώς περιλαμβάνει το πλάνο κατεδάφισής του; Ολόκληρο τον φιλοσοφικό κανόνα του νεωτερικού δυτικού πολιτισμού, που έχει την αφετηρία του στον Πλάτωνα. Όλα τα κούφια είδωλα ισοπεδώνονται σαν πύργοι από τραπουλόχαρτα, θρησκείες και μεταφυσική εξουδετερώνονται. Βοή και αντάρα προκαλείται. Κι όταν κατακαθίσει η σκόνη; Μετά τι; Ο Nietzsche δεν προσφέρει καμία διευκόλυνση, κανένα manual. Αφήνει μόνο χέρσο έδαφος για να χτιστεί το νέο πάνω σ’ αυτό: νέοι κανόνες, νέες αξίες. Με το σφυρί ως εργαλείο (το όργανο καταστροφής που γίνεται όργανο οικοδόμησης) και με οικοδομικά υλικά δικά μας. Αυτή είναι η συμβολή του. 

Φαίνεται ότι στους φιλοσόφους αρέσει να χρησιμοποιούν εργαλεία, όταν θέλουν να αποδομήσουν ή να γκρεμίσουν.

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Portrait_of_Friedrich_Nietzsche.jpg

Ο "ερασιτέχνης" κύριος Ventris

Το 1952 μία ανακοίνωση προκάλεσε αίσθηση στην κοινότητα των κλασικιστών. Ένας λαμπρός νεαρός αρχιτέκτονας, ονόματι Michael Ventris, γιος Βρετανού συνταγματάρχη, ανακοίνωσε ότι είχε βρει το κλειδί για την αποκωδικοποίηση των πινακίδων της Γραμμικής Β΄ που είχαν ανακαλυφθεί στα ερείπια ελληνικών ανακτόρων της εποχής του Χαλκού στην Κρήτη και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Και μάλιστα, εισηγήθηκε ότι επρόκειτο για ελληνικά! Επομένως, ο μυκηναϊκός πολιτισμός ήταν ελληνικός!

Πριν από την ανακοίνωσή του Ventris και για μισό περίπου αιώνα, οι μελετητές μελετούσαν τις πινακίδες και διαφωνούσαν. Βασκική, ετρουσκική, σημιτική ή προελληνική γλώσσα, όλα είχαν υποστηριχτεί. Οι προτεινόμενες αποκωδικοποιήσεις, όμως, δεν έβγαζαν νόημα και οι επιστημονικές διαμάχες μαίνονταν. Η μεταγενέστερη ελληνική γραφή, προσαρμογή της φοινικικής, καμία σχέση δεν είχε με αυτήν την παράξενη γλώσσα. Άρα: προφανώς ήταν η γλώσσα κάποιου μη ελληνικού πολιτισμού, επέμενε η επιστημονική ορθοδοξία.

Ο Michael Ventris ήταν τυπικά άσχετος με το αντικείμενο, αλλά ταλαντούχος και ευφυής. Μιλούσε άπταιστα, εκτός από τα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Στα 6 του είχε μάθει μόνος του πολωνικά, σουηδικά έμαθε μέσα σε λίγες εβδομάδες όταν επισκέφθηκε τη Σουηδία, μελέτησε αρχαία ελληνικά και λατινικά και σε ηλικία 18 ετών δημοσίευσε το πρώτο του άρθρο για τη Γραμμική Β΄. Η θητεία του στη βρετανική αεροπορία, όπου ασχολήθηκε με την αποκρυπτογράφηση μηνυμάτων των δυνάμεων του Άξονα, αποτελούσε καλή προϋπηρεσία.

Ο  Ventris, όταν ξεκίνησε την έρευνα, ήταν κι αυτός σίγουρος ότι οι πινακίδες ήσαν γραμμένες στα ετρουσκικά. Τα ελληνικά δεν του περνούσαν ακόμα από το μυαλό. Είχε, άλλωστε, όταν ήταν 14 ετών, παρακολουθήσει μια διάλεξη του Sir Arthur Evans για τις πινακίδες που ο ίδιος είχε ανακαλύψει στην Κρήτη στις αρχές του 20^ού αιώνα, ο οποίος υποστήριζε ότι η γλώσσα ήταν μινωική. Πάντως, ήταν αδύνατον να είναι ελληνική! Όμως, ο Ventris άλλαξε γνώμη όταν η Αμερικανίδα κλασικίστρια Alice Cober διαπίστωσε ότι στις πινακίδες υπήρχαν ομάδες συμβόλων που δήλωναν πτώσεις ουσιαστικών. Ως εκ τούτου, τα ετρουσκικά αποκλείονταν. Ή λατινικά ή ελληνικά μπορούσαν να είναι. Οπωσδήποτε, η γλώσσα θα πρέπει να είχε ινδοευρωπαϊκή καταγωγή.

Ο Ventris συνέκρινε τις κρητικές πινακίδες με τις περίπου 600 πινακίδες που είχαν ανακαλυφθεί το 1939 στην Πύλο. Αυτή η νέα ανακάλυψη, όταν έγινε, τάραξε τα αδρανή νερά του πανεπιστημιακού κατεστημένου. Ο μέγας Evans είχε διαψευστεί, παρότι πολλοί οπαδοί του προσπάθησαν να διασώσουν την τιμή του υποστηρίζοντας ότι οι πινακίδες της Πύλου είχαν εισαχθεί από την Κρήτη! Ο ίδιος ο 86χρονος Evans προτίμησε τη σιωπή.  

Το 1950 η Cober απεβίωσε, ενώ ο Ventris επιχειρούσε να συνθέσει ένα κείμενο, αποτέλεσμα της συνεργασίας τους με όσους επιστήμονες ασχολούνταν με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄, το γνωστό Mid-Century Report. Την επόμενη χρονιά παράτησε την αρχιτεκτονική του καριέρα για να αφοσιωθεί στην έρευνά του.

Ο λεξικογράφος John Chadwick ήταν ανάμεσα στους ακροατές της ραδιοφωνικής εκπομπής στην οποία ο Ventris ανακοίνωσε για πρώτη φορά, το 1952, ότι είχε τον κώδικα της Γραμμικής Β΄. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ευτυχής σύμπτωση.

Η επίσημη ανακοίνωση των ευρημάτων του Ventris έγινε την επόμενη χρονιά στο Burlington House, στην ίδια αίθουσα –κι άλλη σύμπτωση!- όπου είχε δοθεί η διάλεξη του Arthur Evans την οποία ο Ventris είχε παρακολουθήσει στην εφηβεία του. Η αίθουσα ήταν κατάμεστη. Όλοι περίμεναν να ακούσουν –και αν ήταν δυνατόν να αμφισβητήσουν- τα στοιχεία που θα παρουσιάζονταν. Ο Ventris χρησιμοποίησε για την παρουσίασή του τη λεγόμενη «πινακίδα των τριπόδων» (που ονομάστηκε έτσι από τη συνεχή επανάληψη του ιδεογράμματος του τρίποδα), τεκμηριώνοντας πέραν πάσης αμφιβολίας την ορθότητα των απόψεών του.

Η δουλειά, όμως, δεν είχε τελειώσει. Μαζί με τον Chadwick συνέχισαν την έρευνα έως το 1956. Αυτήν τη χρονιά, που έγινε από τους δύο συνεργάτες η πρώτη επιστημονική δημοσίευση περί της Γραμμικής Β΄ στο Journal of Hellenic Studies με τίτλο “Documents in Mycenaeam Greek”, ο Ventris σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ήταν μόνον 34 ετών. Λόγω του θανάτου του, ο Ventris στερήθηκε τις τιμές που του άξιζαν. Από την άλλη, απέφυγε το δηλητήριο που εξαπολύθηκε εναντίον του από τους ακαδημαϊκούς κύκλους: η αφήγησή του για την αποκωδικοποίηση ήταν γεμάτη μύθους και πλάνες, τα αποτελέσματα της έρευνάς του δεν ήσαν τεκμηριωμένα, αυτός, ένας ερασιτέχνης γλωσσολόγος, δεν είχε καμιά δουλειά να μπει στα χωράφια των επαγγελματιών!

Όμως, οι έρευνες για τη Γραμμική Β΄ είχαν πάρει τον δρόμο τους και ήταν πια ζήτημα χρόνου να αποδώσουν καρπούς.

Πηγή για τις εικόνες:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Linear_B_(Mycenaean_Greek)_NAMA_Tablette_7671.jpg

http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=5487

Ο φωτισμός του Rousseau

Το 1741 η Académie της Dijon προκήρυξε τον πρώτο της ετήσιο διαγωνισμό για θέματα φυσικής, ηθικής και ιατρικής. Ως έπαθλο για τον νικητή ορίστηκε ένα χρυσό μετάλλιο. Από τότε μέχρι το 1793 αναδείχθηκαν 28 νικητές σε 53 διαγωνισμούς.

Το 1749 το θέμα του διαγωνισμού ήταν: “Si le rétablissement des sciences et des arts a contribué à épurer les moeurs” («εάν η αποκατάσταση των επιστημών και των τεχνών έχει συμβάλει στον εξευγενισμό των ηθών»).

Είναι ένα ζεστό Οκτωβριάτικο απομεσήμερο και ένας  τριανταεπτάχρονος κατευθύνεται πεζός, καθώς χρήματα για να μισθώσει άμαξα δεν έχει, προς τη φυλακή της Vincennes, σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από το Παρίσι, για να επισκεφθεί τον Denis Diderot, που είναι κλεισμένος εκεί εξαιτίας της κριτικής του στην κυβέρνηση. Το όνομά του είναι Jean-Jacques Rousseau και, όπως αφηγείται ο ίδιος στις Lettres à Malesherbes (Επιστολές στον Malesherbes) και στην αρχή του 8^ου βιβλίου των Confessions (Εξομολογήσεις), σταματάει και ξαπλώνει για να ξεκουραστεί κάτω από μια βελανιδιά. Ανοίγει την εφημερίδα Le Mercure de France την οποία κουβαλάει μαζί του. Σ’ αυτήν διαβάζει για την προκήρυξη του διαγωνισμού και τότε έχει μια έκλαμψη, μια ενορατική σύλληψη, που τον αλλάζει εντελώς και η οποία έμεινε στην ιστορία της φιλοσοφίας ως Illumination de Vincennes (φωτισμός της Vincennes). Όταν αργότερα συναντάει τον Diderot, η απάντηση στο ερώτημα των σοφών της Académie έχει ήδη σχηματιστεί στο μυαλό του και ήδη έχει αρχίσει να παίρνει τη γραπτή της μορφή. Ο μονόλογος του Fabricius, ο οποίος μιλάει για λογαριασμό του Jean-Jacques, είναι σχεδόν έτοιμος, ώστε να διαβαστεί στον έγκλειστο φιλόσοφο (αν και ο ίδιος ο Diderot αφηγείται μια άλλη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία εκείνος έπεισε τον Rousseau να λάβει μέρος στον διαγωνισμό).

Η πραγματεία του Rousseau ολοκληρώνεται και υποβάλλεται στην Académie τον Μάρτιο του 1750. Έχει τον τίτλο Discours sur les sciences et les arts (Λόγος περί των επιστημών και των τεχνών) και η απάντηση στο ερώτημα του διαγωνισμού είναι αρνητική, καθώς ο Rousseau θεωρεί ότι η ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την εξέλιξη της ηθικής, και μάλιστα πιστεύει ότι και οι δύο συντελούν στην ηθική και κοινωνική διαφθορά. Ό,τι ο φιλόσοφος υποστηρίζει σε αυτό το έργο θα αποτελέσει τον καμβά πάνω στον οποίο θα υφάνει αργότερα την κριτική του για τα ήθη και την πολιτική αρετή. Θα αποτελέσει, επίσης, την αφορμή για τη σύγκρουση του Rousseau με τους διαφωτιστικούς κύκλους.

Στις 9 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς η Académie τον ανακηρύσσει νικητή και την επόμενη χρονιά το έργο εκδίδεται, χωρίς όμως το όνομα του Rousseau. Στη θέση του αναγράφεται: par un citoyen de Genève (από έναν πολίτη της Γενεύης).

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:RousseauDiscourseSciencesArt.jpg

Η ευδόκιμος αλκή του Αισχύλου

Αἰσχύλον Εὐφορίωνος Ἀθηναῖον τόδε κεῦθει

μνῆμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας·

ἀλκὴν δ' εὐδόκιμον Mαραθώνιον ἄλσος ἄν εἴποι

καὶ βαθυχαιτήεις Μῆδος ἐπιστάμενος.

Αυτό είναι το επιτύμβιο επίγραμμα που έγραψε για τον εαυτό του ο μεγάλος τραγικός ποιητής Αισχύλος που πέθανε το 456 π.Χ..

Και η μετάφρασή του από τον Γ. Π. Σαββίδη είναι η εξής:

Τούτο το μνήμα σκεπάζει τον Αισχύλο του Ευφορίωνος,

Αθηναίο, που πέθανε στη σιτοφόρα Γέλα·

για την ευδόκιμη ανδρεία του μπορεί να πει το Μαραθώνιο άλσος

και ο Πέρσης με την πυκνή χαίτη που τον γνώρισε.

Πόσο παράξενο! Ο ποιητής που κέρδισε 28 φορές στους δραματικούς αγώνες, αυτός που δοξάστηκε για τις τραγωδίες του, με κορυφαία την τριλογία της Ορέστειας, αυτός που το ποιητικό του έργο ενέπνευσε δημιουργούς όπως ο Victor Hugo, ο Lord Bayron και ο Johann Wolfgang von Goethe, αυτός λοιπόν στο επιτάφιο επίγραμμά του αγνοεί τις ποιητικές του διακρίσεις. Τι είναι αξιομνημόνευτο από ολόκληρη τη ζωή του; Η μονοήμερη πολεμική εμπειρία του στον Μαραθώνα.

Η ζωή των Αρχαίων Ελλήνων, αλλά και η λογοτεχνία τους, κινείται γύρω από τον πόλεμο και τη σύγκρουση. Είναι το στοιχείο που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει όταν μελετάει την Αρχαία Ελλάδα, επειδή είναι παρόν παντού. Από τους ήρωες της ομηρικού σύμπαντος μέχρι τον Αρχίλοχο, τον Σωκράτη, τον Θουκυδίδη, τον Δημοσθένη και πολλούς ακόμα, όλοι είχαν εκπληρώσει το χρέος τους ως πολίτες, υπηρετώντας την πατρίδα τους στις γραμμές της οπλιτικής φάλαγγας ή στους πάγκους των πλοίων. Γιατί πολίτης σημαίνει αυτός που είναι σε θέση να υπερασπιστεί την πατρίδα του εναντίον των εχθρών τους. Καθένας που διαθέτει περιουσία διεκδικεί ίση θέση στη φάλαγγα, αλλά και λόγο στην Εκκλησία του Δήμου.

Μέσα στην οπλιτική φάλαγγα κάθε στρατιώτης έχει τη θέση του. Μια θέση σημαντική, γιατί από αυτήν εξαρτάται η σωτηρία όλων. Ο οπλίτης φέρει δόρυ και χρειάζεται πλευρική στήριξη από άλλα δόρατα στα δεξιά και στα αριστερά του. Φέρει, επίσης, μια τεράστια στρογγυλή βαριά ασπίδα, την οποία κρατάει όχι με το ένα χέρι αλλά με ολόκληρο τον αριστερό βραχίονα. Καλύπτει το μισό του σώμα, ενώ η δεξιά του πλευρά που μένει απροστάτευτη καλύπτεται από τον διπλανό του άντρα. Εκείνο που έχει σημασία είναι οι οπλίτες να κρατούν τη θέση τους στη γραμμή, να ορμούν όλοι μαζί εναντίον του εχθρού, να πολεμούν με τις ασπίδες ενωμένες και να εκτελούν όλους τους ελιγμούς σαν ένας άνθρωπος. 

Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι οι αλλαγές στο πολεμικό σύστημα και η επινόηση της οπλιτικής φάλαγγας συνδέονται με τη συγκρότηση του πολιτικού χώρου της πόλεως. Η πόλις και η φάλαγγα έχουν ανάλογη δομή, γιατί και οι δύο απαρτίζονται από αλληλομετατιθέμενες μονάδες. Στο πολιτικό και στο στρατιωτικό επίπεδο οι ανδραγαθίες δεν έχουν χαρακτήρα ατομικό, αλλά συλλογικό. Οι Έλληνες σώζουν την πόλιν τους πολεμώντας στοιχισμένοι και με τρόπο σχεδιασμένο.

Η σημασία που έχει ο πόλεμος μπορεί να εξηγήσει την επιλογή του Αισχύλου να τον θυμούνται ως οπλίτη, επιλογή τελείως ακατανόητη για τους εξελληνισμένους Σύρους του 400 μ.Χ.. Ο ζωηρός Νέος της Σιδώνος διορθώνει την αστοχία του τραγικού ποιητή, συστήνοντάς του («Ἒτσι ἀπό σένα περιμένω κι ἀπαιτῶ») να θυμηθεί την ποιητική του δόξα και όχι το πολεμικό του κλέος: 

Κι ὄχι ἀπ’ τόν νοῦ σου ὁλότελα νά βγάλεις
τῆς Τραγωδίας τόν Λόγον τόν λαμπρό –
τί Ἀγαμέμνονα, τί Προμηθέα θαυμαστό,
τί Ὀρέστου, τί Κασσάνδρας παρουσίες,
τί Ἑπτά ἐπί Θήβας – καί γιά μνήμη σου νά βάλεις
μ ό ν ο πού μές στῶν στρατιωτῶν τές τάξεις, τόν σωρό
πολέμησες καί σύ τόν Δᾶτι καί τόν Ἀρταφέρνη.

Ο  Καβάφης, κάνοντας στο ποίημά του ένα ειρωνικό σχόλιο για την εκθήλυνση και τον ιδιωτικό ηδονισμό, θυμίζει σε πόσο έντονη αντίθεση βρίσκονται με την αρχαιοελληνική πειθαρχία και την αφοσίωση στη δημοσιότητα του πολιτικού βίου.  

Πηγή για την εικόνα:

https://en.wikipedia.org/wiki/Phalanx#/media/File:Die_Phalanx_im_Kampfe_mit_Persern.jpg

Giorgione: η κοιμώμενη Αφροδίτη

Ένα από τα πιο διάσημα έργα του Ιταλού αναγεννησιακού ζωγράφου Giorgione ζωγραφίστηκε τη χρονιά του θανάτου του, το 1510, και έχει τίτλο Venere dormiente (Κοιμώμενη Αφροδίτη). Η θεά, με την κατάλευκη σάρκα της, είναι ξαπλωμένη ολόγυμνη στο έδαφος σαν μια νύμφη της άνοιξης. Προφανώς κοιμάται. Ένα ασημί σατινένιο σεντόνι και ένα κατακόκκινο βελούδινο ύφασμα για μαξιλάρι συμπληρώνουν την πόζα. Ακουμπάει πάνω στο δεξί της χέρι, με το πρόσωπο και το σώμα ελαφρά γερμένα στα δεξιά να ακολουθούν αρμονικά τις καμπύλες γραμμές των λόφων, τα χείλη της κατακόκκινα και το άλλο χέρι απαλά αφημένο πολύ κοντά στο πιο απόκρυφο σημείο του κορμιού της. Οι ερωτικοί υπαινιγμοί είναι ξεκάθαροι σε αυτό το σχεδόν φυσικού μεγέθους έργο.

Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει ανάμεσα στους ειδικούς εάν το έργο είναι εξ ολοκλήρου δουλειά του Giorgione ή μήπως ολοκληρώθηκε μετά τον θάνατό του από τον Tiziano. Τι ακριβώς ζωγράφισε ο ένας και τι ο άλλος είναι αβέβαιο (το τοπίο πάντως φαίνεται ότι ζωγραφίστηκε από τον Tiziano). Παραμένει, όμως, βέβαιο ότι το έργο είναι το πρώτο γυναικείο ξαπλωμένο γυμνό στη δυτική ζωγραφική και είναι ένα μοτίβο που θα γίνει πολύ δημοφιλές στους αιώνες που θα ακολουθήσουν.

Μια εικοσαετία αργότερα ο Tiziano θα φιλοτεχνήσει μια δική του ξαπλωμένη Αφροδίτη, γνωστή ως Venus of Urbino (Αφροδίτη του Urbino), σε πολλά σημεία όμοια με τον πίνακα του 1510, η οποία βρίσκεται σήμερα στο Uffici Museum. 

Ο Bordone, η Artemisia Gentileschi, ο Diego Velázquez, ο Francisco Goya και ο Édouard Manet είναι κάποιοι άλλοι από τους πολλούς καλλιτέχνες που επέλεξαν να ζωγραφίσουν τη λαμπρή γυναικεία γυμνότητα σε διάφορες παραλλαγές, όλες πάντως ακολουθώντας την παράδοση του Giorgione.

Η Venere dormiente εκτίθεται στη Δρέσδη, στη Gemäldegalerie Alte Meister.

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Giorgione_-_Sleeping_Venus_-_Google_Art_Project_2.jpg
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tiziano_-_Venere_di_Urbino_-_Google_Art_Project.jpg

Ο "ξερόλας" Pico della Mirandola

Ξερόλα  τον χαρακτηρίζουν ο Blaise Pascal και ο Voltaire.  Είναι πράγματι ο Giovanni Pico della Mirandola ένας «ξερόλας»;

Το 1473, στα 10 του χρόνια, αυτός ο γόνος πλούσιας οικογένειας που ανήκε στην υψηλή ιταλική αριστοκρατία, ήξερε τέλεια ελληνικά και λατινικά. Λίγο αργότερα έμαθε εβραϊκά, αραβικά και αραμαϊκά. Βρήκε την κλίση του όταν ακόμα ήταν πολύ νεαρός: αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη φιλοσοφία και, για χάρη της, στα ταξίδια. Όταν είχε διασχίσει ολόκληρη την αναγεννησιακή Ευρώπη, είχε σπουδάσει και εξοικειωθεί με τα σημαντικότερα ρεύματα σκέψης της εποχής του, ο Pico συνέλαβε ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο: να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση με τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, θεολόγους και επιστήμονες που να καλύπτει τα πεδία της φιλοσοφίας, της ηθικής, της θεολογίας, της φυσικής, της μαγείας. Συντάσσει, λοιπόν, 900 Θέσεις και έναν συνοδευτικό λόγο για την παρουσίασή τους με τίτλο De hominis dignitate (Περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου). Οι Θέσεις του δεν είχαν καλή τύχη ούτε όταν γράφτηκαν ούτε σε μεταγενέστερο χρόνο. Αντίθετα, το De hominis dignitate διαβάστηκε και εκτιμήθηκε τόσο πολύ, ώστε θεωρείται το «Μανιφέστο της Αναγέννησης».

Στο έργο του ο ουμανιστής Pico επιχειρεί δύο εξόχως δύσκολα πράγματα. Πρώτα-πρώτα, να συμβιβάσει τις ιδέες του Πλάτωνα, τις οποίες και ο ίδιος υιοθετούσε, με τις ιδέες του Αριστοτέλη, τις οποίες σεβόταν πολύ. Κι έπειτα, να συμφιλιώσει τον παγανισμό με τον χριστιανισμό, επιτυγχάνοντας και τη μεταστροφή των Εβραίων σε αυτόν. Έτσι, ενσωματώνει στα γραπτά του διάφορες φιλοσοφικές, θεολογικές και μυστικιστικές παραδόσεις, με πιο χαρακτηριστική την εβραϊκή παράδοση της Καβάλα. Το παρωνύμιο «Princeps Concordiae» (Πρίγκιπας της Συμφιλίωσης) που κυκλοφορούσε γι’ αυτόν του ταίριαζε γάντι.

Raphael, Detail from The School of Athens (1509-1511)

Vatican Museums

Πιθανόν εικονίζεται ο Pico della Mirandola

Το 1486 ο Pico βρίσκεται στη Ρώμη, δημοσιεύει τα δύο του έργα και απευθύνει πρόσκληση σε όλους τους σοφούς του καιρού του να έρθουν στην Αιώνια Πόλη, με πληρωμένα τα έξοδά τους από τον ίδιο, προκειμένου να οργανωθεί δημόσιο debate!

Πάπας ήταν τότε ο Innocenzo VIII, ο οποίος ορίζει μία επιτροπή για να εξετάσει εάν οι 900 Θέσεις του Pico είναι αιρετικές ή όχι. Το πόρισμα είναι θετικό και, κατά συνέπεια, η δημόσια συζήτηση εμποδίζεται και ο Pico απειλείται με αφορισμό. Ο νεαρός φιλόσοφος το σκάει για τη Γαλλία, όπου όμως συλλαμβάνεται κατ’ απαίτηση του διαπιστευμένου εκπροσώπου του Βατικανού και φυλακίζεται στη Vincennes. Απελευθερώνεται τελικά από τον στενό του φίλο Lorenzo de’ Medici και επιστρέφει στη Φλωρεντία, όπου συναντιέται και συμφιλιώνεται με έναν άλλο παλιό του φίλο, τον μοναχό Savonarola, σφοδρό πολέμιο του ουμανισμού. Ο Pico επιθυμεί να ζήσει μακριά από αντιπαραθέσεις και διαμάχες και αποφασίζει να μοιράσει την περιουσία του στους φτωχούς και να γίνει μοναχός. Τον προλαβαίνει ο θάνατος. Πεθαίνει από δηλητηρίαση στα 31 του χρόνια μαζί με τον φίλο του Angelo Poliziano. Οι συνθήκες δεν εξιχνιάστηκαν, αλλά το 2007, μετά από εκταφή των οστών τους και ιατροδικαστική έρευνα, φάνηκε ότι οι δύο φίλοι δολοφονήθηκαν με αρσενικό.

Λοιπόν, τι λέτε; Είναι ο Pico «ξερόλας» ή ένας γοητευτικός ευρυμαθής στοχαστής;

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hypatia_Sanzio.png