Ο "ξερόλας" Pico della Mirandola

Ξερόλα  τον χαρακτηρίζουν ο Blaise Pascal και ο Voltaire.  Είναι πράγματι ο Giovanni Pico della Mirandola ένας «ξερόλας»;

Το 1473, στα 10 του χρόνια, αυτός ο γόνος πλούσιας οικογένειας που ανήκε στην υψηλή ιταλική αριστοκρατία, ήξερε τέλεια ελληνικά και λατινικά. Λίγο αργότερα έμαθε εβραϊκά, αραβικά και αραμαϊκά. Βρήκε την κλίση του όταν ακόμα ήταν πολύ νεαρός: αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή του στη φιλοσοφία και, για χάρη της, στα ταξίδια. Όταν είχε διασχίσει ολόκληρη την αναγεννησιακή Ευρώπη, είχε σπουδάσει και εξοικειωθεί με τα σημαντικότερα ρεύματα σκέψης της εποχής του, ο Pico συνέλαβε ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο: να ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση με τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, θεολόγους και επιστήμονες που να καλύπτει τα πεδία της φιλοσοφίας, της ηθικής, της θεολογίας, της φυσικής, της μαγείας. Συντάσσει, λοιπόν, 900 Θέσεις και έναν συνοδευτικό λόγο για την παρουσίασή τους με τίτλο De hominis dignitate (Περί της αξιοπρέπειας του ανθρώπου). Οι Θέσεις του δεν είχαν καλή τύχη ούτε όταν γράφτηκαν ούτε σε μεταγενέστερο χρόνο. Αντίθετα, το De hominis dignitate διαβάστηκε και εκτιμήθηκε τόσο πολύ, ώστε θεωρείται το «Μανιφέστο της Αναγέννησης».

Στο έργο του ο ουμανιστής Pico επιχειρεί δύο εξόχως δύσκολα πράγματα. Πρώτα-πρώτα, να συμβιβάσει τις ιδέες του Πλάτωνα, τις οποίες και ο ίδιος υιοθετούσε, με τις ιδέες του Αριστοτέλη, τις οποίες σεβόταν πολύ. Κι έπειτα, να συμφιλιώσει τον παγανισμό με τον χριστιανισμό, επιτυγχάνοντας και τη μεταστροφή των Εβραίων σε αυτόν. Έτσι, ενσωματώνει στα γραπτά του διάφορες φιλοσοφικές, θεολογικές και μυστικιστικές παραδόσεις, με πιο χαρακτηριστική την εβραϊκή παράδοση της Καβάλα. Το παρωνύμιο «Princeps Concordiae» (Πρίγκιπας της Συμφιλίωσης) που κυκλοφορούσε γι’ αυτόν του ταίριαζε γάντι.

Raphael, Detail from The School of Athens (1509-1511)

Vatican Museums

Πιθανόν εικονίζεται ο Pico della Mirandola

Το 1486 ο Pico βρίσκεται στη Ρώμη, δημοσιεύει τα δύο του έργα και απευθύνει πρόσκληση σε όλους τους σοφούς του καιρού του να έρθουν στην Αιώνια Πόλη, με πληρωμένα τα έξοδά τους από τον ίδιο, προκειμένου να οργανωθεί δημόσιο debate!

Πάπας ήταν τότε ο Innocenzo VIII, ο οποίος ορίζει μία επιτροπή για να εξετάσει εάν οι 900 Θέσεις του Pico είναι αιρετικές ή όχι. Το πόρισμα είναι θετικό και, κατά συνέπεια, η δημόσια συζήτηση εμποδίζεται και ο Pico απειλείται με αφορισμό. Ο νεαρός φιλόσοφος το σκάει για τη Γαλλία, όπου όμως συλλαμβάνεται κατ’ απαίτηση του διαπιστευμένου εκπροσώπου του Βατικανού και φυλακίζεται στη Vincennes. Απελευθερώνεται τελικά από τον στενό του φίλο Lorenzo de’ Medici και επιστρέφει στη Φλωρεντία, όπου συναντιέται και συμφιλιώνεται με έναν άλλο παλιό του φίλο, τον μοναχό Savonarola, σφοδρό πολέμιο του ουμανισμού. Ο Pico επιθυμεί να ζήσει μακριά από αντιπαραθέσεις και διαμάχες και αποφασίζει να μοιράσει την περιουσία του στους φτωχούς και να γίνει μοναχός. Τον προλαβαίνει ο θάνατος. Πεθαίνει από δηλητηρίαση στα 31 του χρόνια μαζί με τον φίλο του Angelo Poliziano. Οι συνθήκες δεν εξιχνιάστηκαν, αλλά το 2007, μετά από εκταφή των οστών τους και ιατροδικαστική έρευνα, φάνηκε ότι οι δύο φίλοι δολοφονήθηκαν με αρσενικό.

Λοιπόν, τι λέτε; Είναι ο Pico «ξερόλας» ή ένας γοητευτικός ευρυμαθής στοχαστής;

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hypatia_Sanzio.png