Ο φωτισμός του Rousseau

Το 1741 η Académie της Dijon προκήρυξε τον πρώτο της ετήσιο διαγωνισμό για θέματα φυσικής, ηθικής και ιατρικής. Ως έπαθλο για τον νικητή ορίστηκε ένα χρυσό μετάλλιο. Από τότε μέχρι το 1793 αναδείχθηκαν 28 νικητές σε 53 διαγωνισμούς.

Το 1749 το θέμα του διαγωνισμού ήταν: “Si le rétablissement des sciences et des arts a contribué à épurer les moeurs” («εάν η αποκατάσταση των επιστημών και των τεχνών έχει συμβάλει στον εξευγενισμό των ηθών»).

Είναι ένα ζεστό Οκτωβριάτικο απομεσήμερο και ένας  τριανταεπτάχρονος κατευθύνεται πεζός, καθώς χρήματα για να μισθώσει άμαξα δεν έχει, προς τη φυλακή της Vincennes, σε απόσταση 6 χιλιομέτρων από το Παρίσι, για να επισκεφθεί τον Denis Diderot, που είναι κλεισμένος εκεί εξαιτίας της κριτικής του στην κυβέρνηση. Το όνομά του είναι Jean-Jacques Rousseau και, όπως αφηγείται ο ίδιος στις Lettres à Malesherbes (Επιστολές στον Malesherbes) και στην αρχή του 8^ου βιβλίου των Confessions (Εξομολογήσεις), σταματάει και ξαπλώνει για να ξεκουραστεί κάτω από μια βελανιδιά. Ανοίγει την εφημερίδα Le Mercure de France την οποία κουβαλάει μαζί του. Σ’ αυτήν διαβάζει για την προκήρυξη του διαγωνισμού και τότε έχει μια έκλαμψη, μια ενορατική σύλληψη, που τον αλλάζει εντελώς και η οποία έμεινε στην ιστορία της φιλοσοφίας ως Illumination de Vincennes (φωτισμός της Vincennes). Όταν αργότερα συναντάει τον Diderot, η απάντηση στο ερώτημα των σοφών της Académie έχει ήδη σχηματιστεί στο μυαλό του και ήδη έχει αρχίσει να παίρνει τη γραπτή της μορφή. Ο μονόλογος του Fabricius, ο οποίος μιλάει για λογαριασμό του Jean-Jacques, είναι σχεδόν έτοιμος, ώστε να διαβαστεί στον έγκλειστο φιλόσοφο (αν και ο ίδιος ο Diderot αφηγείται μια άλλη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία εκείνος έπεισε τον Rousseau να λάβει μέρος στον διαγωνισμό).

Η πραγματεία του Rousseau ολοκληρώνεται και υποβάλλεται στην Académie τον Μάρτιο του 1750. Έχει τον τίτλο Discours sur les sciences et les arts (Λόγος περί των επιστημών και των τεχνών) και η απάντηση στο ερώτημα του διαγωνισμού είναι αρνητική, καθώς ο Rousseau θεωρεί ότι η ανάπτυξη των επιστημών και των τεχνών είναι αντιστρόφως ανάλογη προς την εξέλιξη της ηθικής, και μάλιστα πιστεύει ότι και οι δύο συντελούν στην ηθική και κοινωνική διαφθορά. Ό,τι ο φιλόσοφος υποστηρίζει σε αυτό το έργο θα αποτελέσει τον καμβά πάνω στον οποίο θα υφάνει αργότερα την κριτική του για τα ήθη και την πολιτική αρετή. Θα αποτελέσει, επίσης, την αφορμή για τη σύγκρουση του Rousseau με τους διαφωτιστικούς κύκλους.

Στις 9 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς η Académie τον ανακηρύσσει νικητή και την επόμενη χρονιά το έργο εκδίδεται, χωρίς όμως το όνομα του Rousseau. Στη θέση του αναγράφεται: par un citoyen de Genève (από έναν πολίτη της Γενεύης).

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:RousseauDiscourseSciencesArt.jpg