Πέμπτη 27 Απριλίου 2017

Απρίλης στο Παρίσι


Για τον Απρίλιο που βιάζεται να φύγει, παραχωρώντας τη θέση του στον επόμενο μήνα.
Ένα τραγούδι του 1953 από τον αγαπημένο Charles Trénet με τίτλο «En Avril a Paris». Γλυκό και τρυφερό σαν την εποχή και την πόλη που περιγράφει.


Και ένας πίνακας του Vincent Van Gogh με τίτλο View of Paris, που φιλοτεχνήθηκε το καλοκαίρι του 1886 και σήμερα βρίσκεται στο Van Gogh Museum


Παρότι ένα πέπλο καλύπτει την πόλη δίνοντάς της όψη μαγική, διακρίνονται πεντακάθαρα τα περιγράμματα όλων των σημαντικών κτηρίων της πρωτεύουσας. Ο πίνακας αποτυπώνει μάλλον μια διάθεση: συγκινητική, μελαγχολική, ονειρική και γήινη μαζί.

Πηγές:

Τετάρτη 26 Απριλίου 2017

Rapounzel


Το 1634, o Ναπολιτάνος παραμυθάς Giambattista Basile δημοσίευσε μία ιστορία με τον τίτλο Petrosinella 1698, την οποία χρησιμοποίησε μια κυρία της γαλλικής αυλής, η Charlotte-Rose de Caumont de la Force, το 1698, ως βάση για τη δική της ιστορία με τίτλο Persinette (Μαϊντανούλα). Μια, γυναίκα, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, επιθυμεί μανιωδώς να τρώει μαϊντανό (persil), συνήθεια από την οποία πήρε το όνομά της η κόρη που γεννήθηκε.


Το 1812, οι Γερμανοί αδελφοί Grimm , στη συλλογή παραμυθιών τους με τίτλο Childrens and Household Tales (Παιδικά και οικογενειακά παραμύθια), δημιουργούν τη Rapunzel, την κόρη με τα υπέροχα μακριά μαλλιά της οποίας η μητέρα, στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, λιγουρεύτηκε να φάει γλιστρίδα (rapunzel, στα γερμανικά) που ο σύζυγός της έκλεβε από τον γειτονικό κήπο μιας μάγισσας, φοβούμενος ότι, αν η γυναίκα του στερηθεί την αγαπημένη της τροφή, θα πεθάνει. Όμως, η μάγισσα τον αντιλήφθηκε και, για να του επιτρέψει να συνεχίσει να προμηθεύει τη γυναίκα του με το αγαπημένο της έδεσμα, ζήτησε σε αντάλλαγμα το παιδί που θα γεννιόταν. Όταν το κοριτσάκι γεννήθηκε, η μάγισσα το πήρε και στα δώδεκα χρόνια του το έκλεισε στον πιο ψηλό πύργο του κάστρου της απ’ όπου ήταν αδύνατον να δραπετεύσει ή να έρθει σε επαφή με κάποιον άνθρωπο. Πόρτες και παράθυρα δεν υπήρχαν καθόλου, εκτός από ένα μικρούλικο παράθυρο, από το οποίο η πανέμορφη Rapunzel έριχνε τα πλούσια μαλλιά της για να μπορεί η μάγισσα να σκαρφαλώνει στον απρόσιτο πύργο της. Ωστόσο, τον δρόμο για τον πύργο βρήκε κι ένα βασιλόπουλο που, περνώντας από το γειτονικό δάσος, άκουσε τη Rapunzel να τραγουδάει και την ερωτεύτηκε παράφορα. Η αφέλεια, όμως, της κοπέλας αποκάλυψε το μυστικό. Τα όμορφα, χρυσά μαλλιά της κόπηκαν και η ίδια αφέθηκε να πεθάνει μόνη και έρημη στο δάσος. Η μάγισσα βοήθησε το βασιλόπουλο να ανέβει στον πύργο χρησιμοποιώντας την πλεξίδα του κοριτσιού, ενώ εκείνος, μόλις έμαθε την τύχη της αγαπημένης του, πήδηξε από ψηλά και έπεσε σε έναν αγκαθωτό θάμνο από τον οποίο πληγώθηκε στα μάτια και έχασε το φως του. Περιπλανήθηκε για χρόνια στο δάσος, ώσπου, κάποια ημέρα, έφτασε εκεί όπου ζούσε φτωχικά η Rapunzel μαζί με τα δίδυμα παιδάκια της που είχαν γεννηθεί από τη σχέση της με το βασιλόπουλο. Τα δάκρυα χαράς που έτρεξαν γιάτρεψαν τα μάτια του και στο εξής έζησαν ευτυχισμένοι στο βασίλειό του.


Η ηρωίδα του παραμυθιού τόσο πολύ αγαπήθηκε που έγινε μέρος της pop κουλτούρας, πρωταγωνιστώντας σε ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, βίντεο και animations, εμπνέοντας ποιήματα και πεζά, και δανείζοντας τον χαρακτήρα της σε κούκλες, με πιο διάσημη τη Barbie.


Πηγές για τις εικόνες:

Τρίτη 25 Απριλίου 2017

Η κριτική δύναμη της τέχνης


Η Αμερική ως χώρα των ευκαιριών, όπου ο καθένας έχει τη δυνατότητα να επιδιώξει την ευημερία και την ευτυχία: αυτή είναι η ιδέα που έσπρωξε τους Αμερικανούς κατά τη μετεπαναστατική περίοδο να σχεδιάσουν, να δουλέψουν και, τελικά, να πιστέψουν στον εαυτό τους. Και αυτή είναι η ιδέα την οποία ο James Rosenquist, στενά συνδεδεμένος με το κίνημα της Pop Art, προσπαθεί με τα έργα του να αποδομήσει. Απολύτως αντίθετος με τη διάκριση μεταξύ λαϊκής κουλτούρας και υψηλής τέχνης, δημιουργεί ζωγραφικά έργα στα οποία εμφανίζονται ανάκατα αντικείμενα από διαφημίσεις (αυτοκίνητα, αεροπλάνα, κραγιόν κ.λπ.) και πρόσωπα προβεβλημένα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι πίνακές του, παρά τα φωτεινά τους χρώματα, που θυμίζουν έντονα διαφημιστικές αφίσες (άλλωστε, ο Rosenquist αφίσες σχεδίαζε πριν αρχίσει να ζωγραφίζει) είναι γεμάτοι από σκοτεινούς υπαινιγμούς σχετικά με την απάτη του αμερικανικού ονείρου και της καταναλωτικής κοινωνίας.
Το έργο του President Elect, ένα από τα πιο διάσημα του Rosenquist, το οποίο φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1960 και 1964 και σήμερα βρίσκεται στο κέντρο Georges Pompidou στο Παρίσι, το αμερικανικό όνειρο επιχειρεί ακριβώς να υπονομεύσει. Στα τρία μέρη του πίνακα, ο καλλιτέχνης απεικονίζει το χαμογελαστό πρόσωπο του John F. Kennedy, από την αφίσα της προεκλογικής εκστρατείας του 1960, ένα κίτρινο Chevrolet του 1949, εμβληματικό προϊόν της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, και ένα κομμάτι τούρτας, προϊόν γνωστής διαφήμισης.


Είναι ο καλλιτέχνης ένας οραματιστής, όπως ήταν στο παρελθόν; Η απάντηση είναι όχι. Ο καλλιτέχνης γίνεται πλέον σχεδόν ανώνυμος, αφού ακόμη και οι πινελιές του είναι αόρατες, η ζωγραφική του μοιάζει περισσότερο με κολάζ. Δεδομένου ότι τα αντικείμενα που υπάρχουν στον πίνακά του θα μπορούσαν να βρεθούν και αλλού (σε περιοδικά, σε σούπερ μάρκετ κ.λπ.) μήπως δεν είναι παρά ένας κλέφτης; Και αν δεν τον θεωρήσουμε κλέφτη, ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος του; Να εμπλουτίσει την εικόνα με νόημα: αυτή είναι πιθανόν η απάντηση του Rosenquist. Το έργο President Elect, αν και μοιάζει πολύ, δεν είναι απλώς μια επιτυχημένη διαφημιστική αφίσα, αλλά έχει μεταμορφωθεί σε ένα καλειδοσκόπιο σκληρής και προκλητικής πολιτικής και κοινωνικής κριτικής.
Ο καλλιτέχνης προσθέτει, λοιπόν, ένα μήνυμα πολιτικό και κοινωνικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Kennedy ήταν ο πρώτος υποψήφιος για την προεδρία της Αμερικής που απασχόλησε τόσο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης («ένας άνθρωπος που ήξερε να διαφημίζει τον εαυτό του», όπως το διατύπωσε ο ίδιος ο Rosenquist). Το έργο αποτελεί, επομένως, μια ξεκάθαρη δήλωση, αφού σχολιάζει κριτικά τους τρόπους παραπλάνησης που χρησιμοποιούν τα διαφημιστικά μέσα. Κι αυτό το επιτυγχάνει όχι με την απρόσιτη για το κοινό ακαδημαϊκή τέχνη, αλλά με μια τέχνη της οποίας το μήνυμα είναι προφανέστατο και, επιπλέον, χιουμοριστικό και σοκαριστικό. Διαφήμιση VS Τέχνη. Ο Rosenquist ποντάρει στην τέχνη.
Επιπλέον, το γυαλιστερό πρόσωπο του Κένεντι, όπως και η πολυτελής Chevrolet και η υπέροχη τούρτα, είναι εικόνες που παραπέμπουν στην αμερικανική μεταπολεμική ευημερία και αφθονία και αντανακλούν τη δυναμική της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας. Όλα όσα απεικονίζονται στον πίνακα του Rosenquist είναι λαμπερά και επιθυμητά για κάθε μέσο Αμερικανό. Τα λεπτά δάχτυλα της γυναίκας που βγαίνουν από το πρόσωπο του Kennedy υπογραμμίζουν την εκπλήρωση του αμερικανικού ονείρου, αλλά, επίσης, απρόσμενα, δημιουργούν μια αίσθηση μυστηρίου και απειλής. Εξάλλου, αν κάποιος κοιτάξει πιο προσεκτικά τον πίνακα, διαπιστώνει ότι η κίτρινη Chevrolet είναι μισή και ότι το φαινομενικά νόστιμο κέικ είναι μπαγιάτικο. Επιπλέον, η επίπεδη επιφάνεια του καμβά και η έλλειψη κάθε έγνοιας για προοπτική, κάνει το έργο να μοιάζει ψεύτικο, μακριά από την πραγματικότητα.
Ο καλλιτέχνης δεν έδωσε κανένα βάθος στην εικόνα του, ίσως για να δηλώσει την ανυπαρξία ενός καταναλωτικού παραδείσου.

Πηγή για την εικόνα:

Σάββατο 22 Απριλίου 2017

Ημέρα της Γης


Ημέρα της Γης σήμερα και εμείς την τιμούμε με το ποίημα του Γάλλου Jacques Prévert «En sortant de l’école» («Βγαίνοντας από το σχολειό»), από τη συλλογή του 1946 Histoires (Ιστορίες): 


Βγαίνοντας από το σχολειό μας 
Συναντήσαμε
Ένα μεγάλο σιδηρόδρομο
Μας έφερε μια βόλτα
Γύρω τριγύρω από τη γη
Σ’ ένα χρυσό βαγόνι
Και γύρω γύρω από τη γη μας
Συναντήσαμε
Τη θάλασσα να κάνει τον περίπατό της
Μαζί με τα κοχύλια της
Με τ’ αρωματισμένα της νησιά
Με τα ωραία της ναυάγια
Και με τους καπνιστούς της σολομούς
Και συναντήσαμε
Πάνω απ’ τη θάλασσα
Τ’ αστέρια που μαζί με το φεγγάρι
Με ιστιοφόρο ταξιδεύανε
Για Ιαπωνία
Κι ακόμα συναντήσαμε τους τρεις σωματοφύλακες
Που με τα χέρια γύριζαν
Τη μανιβέλα ενός μικρού υποβρύχιου
Κι εκείνο βυθιζότανε
Ψάχνοντας αχινούς
Κι όταν γυρίσαμε στη γη μας 
Συναντήσαμε
Πάνω σ’ εκείνη τη γραμμή του σιδηροδρόμου 
Ένα σπίτι
Που γύρω από τη γη όλο γύριζε 
Και γύρω από τη θάλασσα 
Και προσπαθούσε να ξεφύγει απ’ το χειμώνα 
Που το κυνηγούσε
Αλλά κι εμείς πάνω στο σιδηρόδρομο 
Αρχίσαμε να τρέχουμε να τρέχουμε 
Πίσω από το χειμώνα 
Ώσπου στο τέλος τον πατήσαμε 
Κι έτσι το σπίτι πια σταμάτησε να τρέχει 
Κι η άνοιξη που ήταν σταθμάρχης 
Βγήκε και μας χαιρέτησε 
Μας ευχαρίστησε
Και τότε τα λουλούδια όλης της γης 
Βαλθήκανε να σπρώχνουν 
Από παντού το σιδηρόδρομο 
Κι εκείνος πια δεν ήθελε να προχωρήσει
Από το φόβο μήπως τα πατήσει 
Κι έτσι κι εμείς
Γυρίσαμε πια πίσω με τα πόδια 
Γύρω τριγύρω από τη γη 
Γύρω τριγύρω από τη θάλασσα 
Και γύρω από τον ήλιο 
Το φεγγάρι και τ’ αστέρια 
Με τα πόδια
Και με τα πόδια και με τ’ άλογα και μ’ αυτοκίνητα 
Και τέλος με ιστιοφόρα.


Κι εδώ, το ποίημα απαγγέλλεται από παιδιά και οπτικοποιείται:


Πηγές:

Τετάρτη 5 Απριλίου 2017

Αντιγράφοντας τον Vermeer


Στις 29 Μαΐου 1945 συλλαμβάνεται ως συνεργός σε υπόθεση εσχάτης προδοσίας ο Ολλανδός ζωγράφος Han van Meegeren. Η κατηγορία που του απαγγέλλεται είναι ότι πούλησε έργα πολιτιστικής κληρονομιάς στους Ναζί. Ο λόγος είναι ότι στη συλλογή του Hermann Göring, υψηλόβαθμου στελέχους του Γ’  Ράιχ,  βρέθηκε ένας πίνακας του Johannes Vermeer, στην πώληση του οποίου εμπλεκόταν ο Meegeren.
Ο ζωγράφος βρίσκεται σε δεινή θέση, καθώς η τιμωρία για μια τέτοια κατηγορία είναι θάνατος. Προκειμένου, λοιπόν, να αποφύγει τη θανατική ποινή, ο Meegeren αποκαλύπτει το ένοχο μυστικό του. Ο πίνακας του Vermeer που βρίσκεται στα χέρια του Γερμανού δεν είναι αυθεντικός. Η δουλειά είναι άψογη, όμως ο πίνακας είναι πλαστός. Στις 12 Νοεμβρίου 1947, μετά από δίκη μεγάλης δημοσιότητας, ο Meegeren καταδικάζετα για πλαστογραφία και απάτη. Η ποινή είναι σαφώς μικρότερη (φυλάκιση ενός χρόνου) και, εξάλλου, ούτε καν την εκτίει, επειδή δύο μήνες μετά την καταδίκη του πεθαίνει χτυπημένος από δύο απανωτά καρδιακά επεισόδια.


Κι όμως, ο Meegeren δεν ξεκίνησε την καριέρα του ως πλαστογράφος, αλλά ως ζωγράφος, και μάλιστα ικανότατος. Οι κριτικοί, ωστόσο, της εποχής, εντυπωσιασμένοι από τα αναδυόμενα ρεύματα του κυβισμού και του σουρεαλισμού, θεώρησαν τα έργα του Meegeren πολύ παραδοσιακά, πολύ κοντινά στην τεχνική του 17ου αιώνα, και κατέληξαν ότι το ταλέντο του ήταν στη μίμηση των μεγάλων έργων. Ο Meegeren, αφού πρώτα προσπάθησε να υπερασπιστεί τον εαυτό του γράφοντας μια σειρά άρθρων στο μηνιαίο περιοδικό De Kemphaan, στη συνέχεια αποφάσισε να εκμεταλλευτεί το «ταλέντο» του και άρχισε να ζωγραφίζει όχι ακριβή αντίγραφα, αλλά έργα «με τον τρόπο του» Frans Hals, του Pieter de Hooch και του Gerard ter Borch. Ειδικά στον Vermeer επιφύλαξε ιδιαίτερη τιμή, καθώς αποφάσισε να αντιγράψει ένα έργο του το οποίο θα γινόταν το μεγάλο του αριστούργημα.
Ο Meegeren δεν ήταν ερασιτέχνης. Του πήρε έξι ολόκληρα χρόνια για να βελτιώσει την τεχνική του. Κι όταν τα κατάφερε, ζωγράφισε εν τέλει το 1936 το έργο The supper at Emmaus (Το δείπνο στους Εμμαούς). Οι κριτικοί τέχνης το αποθέωσαν θεωρώντας το αυθεντικό και ο ιστορικός τέχνης Abraham Bredius το χαρακτήρισε «ένα ανέγγιχτο αριστούργημα από τα χέρια του Vermeer». Ο Meegeren κέρδισε μια περιουσία από την πώληση του έργου, που την επένδυσε στην αγορά μιας μεγαλοπρεπέστατης οικίας την οποία διακόσμησε με αυθεντικά έργα Ολλανδών ζωγράφων.


Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1943 ο Meegeren είχε κερδίσει μεταξύ 5,5 και 7,5 εκατομμύρια γκίλντες (σημερινά 25-30 εκατομμύρια δολάρια). Και πάλι, διέθεσε τα χρήματά του για να αγοράσει σπίτια, κοσμήματα και έργα τέχνης, ζώντας συγχρόνως σαν Κροίσος.
Το 1942, το έργο του Christ with the Adulteress (Ο Χριστός με τη μοιχαλίδα) πουλήθηκε στον Ναζί τραπεζίτη Alois Mield, ο οποίος με τη σειρά του το πούλησε στον Göring για 7 εκατομμύρια σημερινά δολάρια. Κάποιος ειδικός θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιληφθεί εύκολα ότι επρόκειτο για πλαστό Vermeer, επειδή η ποιότητα της ζωγραφικής του Meegeren είχε σαφώς υποβαθμιστεί. Ο Meegeren ήταν σοβαρά άρρωστος, έπινε και έπαιρνε μορφίνη για να καταπολεμήσει την αϋπνία που τον βασάνιζε. Όμως, τα έργα του Vermeer είχαν αποσυρθεί από την αγορά και βρίσκονταν κρυμμένα ώστε να μην κινδυνεύσουν από τον πόλεμο και τρόπος να συγκριθεί με αυτά δεν υπήρχε.


Η απάτη αποκαλύφθηκε τρία χρόνια αργότερα. Η ανάκριση του Mield οδήγησε στον Meegeren, ο οποίος απέδειξε την πλαστογραφία ζωγραφίζοντας τον τελευταίο του πλαστό Vermeer μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου 1945 ενώπιον δημοσιογράφων και μαρτύρων ορισμένων από το δικαστήριο. Jesus among the Doctors (Ο Ιησούς μεταξύ των γιατρών) είναι ο τίτλος αυτού του έργου. Τον Φεβρουάριο του 1946 ο Meegeren αφέθηκε ελεύθερος και η δίκη του για πλαστογραφία και απάτη έγινε, όπως σημειώσαμε, τον επόμενο χρόνο.
  

Πηγές για τις εικόνες: