Eugène François Vidocq: ο "πατέρας της εγκληματολογίας"

Τον Σεπτέμβριο του 1795 ο εικοσάχρονος Eugène François Vidocq καταδικάζεται σε φυλάκιση τριών μηνών για τον ξυλοδαρμό της αγαπημένης του Francine Longuet και του εραστή της. Η παραμονή του, όμως, στη φυλακή παρατείνεται, επειδή, όπως ισχυρίζονται δύο συγκρατούμενοί του, αυτός ήταν που πλαστογράφησε το χαρτί της αποφυλάκισής τους. Στο διάστημα που ακολουθεί ο Vidocq μπαινοβγαίνει διαρκώς στη φυλακή, αφού όσες φορές συλλαμβάνεται άλλες τόσες αποδρά. Εν τέλει, το δικαστήριο τον καταδικάζει σε 8 χρόνια καταναγκαστικής εργασίας για πλαστογράφηση και ο Vidocq μεταφέρεται στη φυλακή της Brest. Δραπετεύσεις και συλλήψεις διαδέχονται η μια την άλλη, ώσπου, στις 6 Μαρτίου του 1800, αποδρά οριστικά με τη βοήθεια μιας πόρνης.

Ελεύθερος πλέον και με την ταυτότητα ενός Αυστριακού, εγκαθίσταται στη Rouen όπου αρχίζει μεθοδικά να χτίζει τη φήμη ενός ευυπόληπτου επιχειρηματία. Όμως, το παρελθόν του δεν παύει να τον καταδιώκει κι έτσι η καταδίκη (σε θάνατο αυτήν την φορά), η φυλάκιση και η απόδραση ξαναγίνονται μέρος της ζωής του. Μετά από κάμποσες περιπέτειες και πολλές προδοσίες ο Vidocq συλλαμβάνεται εκ νέου στη 1 Ιουλίου του 1809, λίγες μόλις ημέρες πριν από τα 34 γενέθλιά του. Τώρα, όμως, ο Vidocq, μετά από τόσα χρόνια κυνηγημένος, έχει αποφασίσει να αλλάξει ζωή και γι’ αυτό προτείνει στην αστυνομία να συνεργαστεί μαζί της ως πληροφοριοδότης. Το αίτημά του γίνεται δεκτό.

Ο Jean Henri, αρχηγός της παρισινής αστυνομίας, φαίνεται ότι εκτιμά τη συνεργασία του και προτείνει την αποφυλάκισή του, η οποία, όμως, οργανώνεται ως απόδραση για να διαλύσει ενδεχόμενες υποψίες των συγκρατουμένων του. Ο Vidocq συνεχίζει να δουλεύει για την αστυνομία. Προσποιούμενος τον καταζητούμενο, εισερχόμενος στους κύκλους των εγκληματιών και αλλάζοντας διαρκώς ταυτότητα, καταφέρνει να της εξασφαλίσει πολύτιμες πληροφορίες για διάφορα εγκλήματα.

Στα τέλη του 1811 ο Vidocq δημιουργεί πειραματικά μια αστυνομική μονάδα από πολίτες  που ονομάζεται Brigade de la Sûreté, η οποία φαίνεται ότι ήταν τόσο επιτυχημένη ώστε έναν χρόνο αργότερα μετασχηματίζεται σε επίσημη αστυνομική μονάδα με αρχηγό τον ίδιο τον Vidocq. Στις 17 Δεκεμβρίου του 1813 ο Napoleon υπογράφει διάταγμα που δίνει στο σώμα το οριστικό του όνομα: Sûreté National. Το νέο αστυνομικό σώμα οργανώνεται από τον Vidocq και επανδρώνεται με πρώην καταδίκους σαν τον ίδιο ή με ανθρώπους που βρίσκονται στη φυλακή, με πιο γνωστό παράδειγμα τον μετέπειτα αντικαταστάτη του στην αρχηγία του σώματος, τον Coco Lacour. Το έγκλημα στο Παρίσι περιορίζεται δραστικά και ο  Vidocq αμείβεται περίφημα, ωστόσο οι μέθοδοί του δεν είναι πάντοτε αποδεκτές. Από την άλλη, οι κατηγορίες που στο παρελθόν είχαν οδηγήσει στην καταδίκη του δεν έχουν αποσυρθεί και μόνον τον Μάρτιο του 1817 ο βασιλιάς απονέμει χάρη στον Vidocq.

Η καταδίκη του Vidocq για πλαστογραφία 

Το τέλος της καριέρας του, όμως, έρχεται κάπως απότομα. Ο νέος αρχηγός της γαλλικής αστυνομίας, ο Duplessis, αντιπαθεί αμέσως τον Vidocq (αίσθημα αμοιβαίο εξάλλου), θεωρώντας ότι οι άνθρωποι που εκείνος έχει στρατολογήσει κακώς κυκλοφορούν σε οίκους ανοχής και κακόφημα μπαρ. Το επιχείρημα του Vidocq ότι κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο για τη δουλειά παύει να εισακούγεται και έτσι, τον Ιούνιο του 1827, αυτός υποβάλλει την παραίτησή του. Στο εξής, πλούσιος πια, θα ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις, αν και όχι με μεγάλη επιτυχία. Επιστρέφει στην αστυνομία το 1830 για να παραιτηθεί και πάλι επεισοδιακά το 1832. Έναν χρόνο μετά ο Vidocq ανοίγει ένα ιδιωτικό γραφείο πληροφοριών, χρησιμοποιώντας για μια ακόμα φορά πρώην καταδίκους και γίνεται έτσι ο πρώτος ιδιωτικός detective στην ιστορία. Η αντιδικία του με την επίσημη αστυνομία και οι αμφιλεγόμενες μέθοδοί του γεννούν εχθρούς, για να ακολουθήσουν νέες καταδίκες και νέες πολιτικές εμπλοκές. Ο Vidocq πεθαίνει στις 11 Μαΐου του 1857, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά πολύ ενδιαφέρουσα και καινοτόμο. Μυστικοί πράκτορες, βαλλιστική και εγκληματολογία, γύψινες μήτρες για τα αποτυπώματα και ανεξίτηλη μελάνη είναι μερικά από τα όπλα του εναντίον του εγκλήματος.

Πάντως, αυτός ο «πατέρας τη εγκληματολογίας», όπως συνηθίζουν να τον ονομάζουν, αυτός που ενέπνευσε τόσους λογοτέχνες, καμάρωνε ότι ποτέ δεν κατέδωσε ή συνέλαβε κάποιον που έκλεψε από πραγματική ανάγκη.

Πηγές για τις εικόνες:

https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Fran%C3%A7ois_Vidocq#/media/File:Vidocq.jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Fran%C3%A7ois_Vidocq#/media/File:DIV_CondamnationBagne.jpg

Όταν η λογοτεχνία εμπνέεται από τη ζωή

Στο έργο του Victor Hugo Les Misérables (Οι άθλιοι) ο κεντρικός ήρωας, ο JeanValjean, είναι ένας πρώην κατάδικος που αλλάζει πορεία, όμως το παρελθόν, με τη μορφή του ικανότατου επιθεωρητή Javert, δεν παύει να τον κυνηγά.

Ο Vautrin με τον Eugène de Rastignac στο Le Père Goriot

Ο Honoré de Balzac δημιουργεί έναν μυθιστορηματικό ήρωα με το όνομα Vautrin, ο οποίος κάνει την παρθενική του εμφάνιση στο έργο Le Père Goriot (Ο μπαρμπα-Γκοριό). Το πραγματικό του όνομα είναι Jacques Collin και είναι ένας κατάδικος που έχει αποδράσει, γι’ αυτό και κρύβεται. Κυνικός και πανταχού παρών, διατηρεί σχέσεις με τον υπόκοσμο. Όμως, η αποτελεσματικότατη παρισινή αστυνομία τον συλλαμβάνει με τέχνασμα και τον κλείνει στη φυλακή, απ’ όπου εκείνος λίγο αργότερα θα αποδράσει μεταμφιεσμένος σε φρουρό. Θα κάνει τη δεύτερη εμφάνισή του στο τέλος του Illusions Perdues (Χαμένες Ψευδαισθήσεις), όταν θα συνάψει συμβόλαιο με τον πρωταγωνιστή Lucien de Rubempré, βάσει του οποίου εκείνος μεν θα του εξασφαλίσει πλούτη και επιτυχία και ο Lucien θα τον υπακούει χωρίς ερωτήσεις. Στο sequel του Illusions Perdues, με τίτλο Splendeurs et misères des courtisans (Μεγαλεία και δυστυχίες των κουρτιζάνων), ο κατάδικος, που αυτήν τη φορά έχει το όνομα Abbé Carlos Herrera (Tromp-la-Mort είναι το ψευδώνυμό του στη φυλακή, επειδή καταφέρνει και ξεγελάει τον θάνατο) γίνεται κεντρικός χαρακτήρας. Στο τέλος του έργου, παρά τα εγκλήματά του, συνεργάζεται με την αστυνομία και φτάνει να γίνει αρχηγός της Sûreté για 15 χρόνια. O Vautrin κάνει μια ακόμα εμφάνιση –σύντομη αυτήν τη φορά- στο La cousine Bette (Η εξαδέλφη Μπέτα), όπως και στο Le contrat de marriage (Συμβόλαιο γάμου) και, τέλος, δίνει το όνομά του σε ένα θεατρικό έργο που έγραψε ο Balzac το 1840.

Ο Vautrin στο Splendeurs et misères des courtisans

Ο Eugène Sue στο Les Mystères de Paris πλάθει τον Rodolph de Gerolstein, έναν επιστήμονα εκπρόσωπο του νόμου, ο  Émile Gaboriau τον Monsieur Lecoq (σημειώστε το όνομα), ο Edgar Allan Poe δημιουργεί τον ερασιτέχνη detective Auguste Dupin και, φυσικά, ο Sir Arthur Conan Doyle τον ξεχωριστό και πολύ αγαπημένο Sherlock Holmes.

Φαίνεται πως το μοτίβο του καταδίκου που καταλήγει να θέσει τον εγκληματικό του εγκέφαλο στην υπηρεσία της αστυνομίας ή αυτό του εκπροσώπου του νόμου που αξιοποιεί επιστημονικές μεθόδους για τη διαλεύκανση του εγκλήματος είναι σύνηθες στη λογοτεχνία. Και φαίνεται πως αυτό το μοτίβο έχει ως πρότυπο έναν πραγματικό άνθρωπο, τον πρώην κατάδικο και μετέπειτα αρχηγό της Sûreté Nationale Eugène FrançoisVidocq.

Πηγές για τις εικόνες:

https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Fran%C3%A7ois_Vidocq#/media/File:BalzacOldGoriot02.jpg

https://en.wikipedia.org/wiki/Vautrin#/media/File:BalzacSplendorsMiseries02.jpg