Για τον Λεβιάθαν του Hobbes (Μέρος Β΄)

Είναι αναγκαία η ύπαρξη πολιτικής εξουσίας; Ποιος νομιμοποιείται να την κατέχει; Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει; Αυτά είναι τα τρία βασικά ερωτήματα που απασχολούν τον Thomas Hobbes, τον Άγγλο πολιτικό φιλόσοφο του 17^ου αιώνα.

Για να απαντήσει, επινοεί μια υποθετική κατάσταση, τη φυσική κατάσταση, δηλαδή μια μορφή συμβίωσης των ανθρώπων στην οποία δεν υφίσταται πολιτική εξουσία. Σε αυτήν δεν υπάρχουν νόμοι και, κατ’ επέκταση, δεν προβλέπονται ποινές σε περιπτώσεις αδικίας. Πώς ζουν οι άνθρωποι στη φυσική κατάσταση; Ζουν μέσα στη διαμάχη, σε έναν συνεχή πόλεμο όλων εναντίον όλων (Bellum omnium contra omnes). Τρεις είναι οι βασικές αιτίες αυτού του αλληλοσπαραγμού. Ο ανταγωνισμός, που ενισχύεται λόγω της σπανιότητας των αγαθών, η δυσπιστία, που εξαναγκάζει τους ανθρώπους να δρουν βίαια για λόγους προληπτικούς, καθώς δεν μπορούν να είναι σίγουροι για τις προθέσεις των άλλων, και η δόξα, η επιθυμία των ανθρώπων να αποκρούσουν την περιφρόνηση και την υποτίμηση εκ μέρους των άλλων.

«Και μόνο το υπέρτατο κακό έχει θέση, δηλαδή ο διαρκής φόβος κι ο κίνδυνος του βίαιου θανάτου. Ο ανθρώπινος βίος είναι μοναχικός, ενδεής, βρωμερός, κτηνώδης και βραχύς», διαπιστώνει ο Hobbes στον Λεβιάθαν σε σχέση με τη φυσική κατάσταση (κεφ. ΧΙΙΙ).

Ο Hobbes είναι οπωσδήποτε απαισιοδόξος. Θεωρεί τους ανθρώπους αδίστακτους και σκληρούς, σε αντίθεση με τον Rousseau που, στη φυσική κατάσταση, νομίζει πως οι άνθρωποι είναι ευγενείς και πως η διαφθορά τους οφείλεται στον πολιτισμό. Και οι δυο όμως καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: η πολιτική εξουσία είναι αναγκαία.

Αυτός ο φοβερός και τρομερός μονάρχης, ο οποίος εικονίζεται στο εξώφυλλο του βιβλίου του, είναι αναγκαίος. Η πολιτική εξουσία, η οποία περιγράφεται με το όνομα του βιβλικού Λεβιάθαν, είναι αναγκαία. Αυτό ισχυρίζεται ο Hobbes. Είναι η απάντηση που ο φιλόσοφος δίνει στο πρώτο από τα τρία ερωτήματα τα οποία διατυπώθηκαν στην αρχή. Έχοντας απαντήσει θετικά σε αυτό, του μένει, στη συνέχεια, να βρει τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει όποιος νομιμοποιείται να κατέχει την πολιτική εξουσία και με με ποιον τρόπο επέρχεται αυτή η νομιμοποίηση.

Πηγή για την εικόνα:

http://fineartamerica.com/featured/thomas-hobbes-caricature-gary-brown.html