Η "boo-hurrah" ηθική θεωρία

 

«Είναι κακό να κλέβεις χρήματα». Φαντάζομαι θεωρείτε ότι αυτή η ηθική δήλωση έχει νόημα. Θα μπορούσατε να υποστηρίξετε ότι διατυπώνετε με αυτά τα λόγια μια αντικειμενική αλήθεια, μια αλήθεια την οποία συμμερίζονται και πολλοί άλλοι άνθρωποι.

Δεν θα συμφωνούσαν, όμως, μαζί σας οι ηθικοί φιλόσοφοι που συνηθίζουμε να τους ονομάζουμε υποκειμενιστές. Οι αξίες, θα σας έλεγαν, δεν βρίσκονται «κάπου εκεί έξω» στον κόσμο, δεν υπάρχουν ανεξάρτητα από τους ανθρώπους που τις παραδέχονται. Επιπλέον, κοιτάξτε γύρω σας πόσες διαφωνίες υπάρχουν, μέσα στο ίδιο ή σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια, για τις ηθικές αξίες. Μπορείτε να διαβεβαιώσετε ότι υπάρχουν ηθικές αξίες με αντικειμενικό και παγκόσμιο κύρος; Όχι, βέβαια.

Γι’ αυτό, μην γελιέστε. Η φράση «είναι κακό να κλέβεις χρήματα» δεν είναι ούτε αληθής, ούτε αναληθής, επειδή της λείπουν δύο χαρακτηριστικά: α) δεν είναι εξ ορισμού αληθής και β) δεν είναι εμπειρικά επαληθεύσιμη. Ως εκ τούτου, η φράση είναι άνευ νοήματος (α-νόητη). Δεν δηλώνει ένα αντικειμενικό ηθικό γεγονός, αλλά είναι μια έκφραση συναισθηματική, συγκινησιακή. Είναι σαν να λέτε: «Μην κλέβεις χρήματα!!!». Με αυτήν τη φράση, που συνοδεύεται από τα τρία θαυμαστικά, δεν προσπαθείτε να εξετάσετε αντικειμενικά την ηθικότητα της κλοπής, εκφράζετε απλώς την ηθική σας αποδοκιμασία απέναντί της. Το συναίσθημά σας είναι που εκφράζει ό,τι νιώθετε για τη συγκεκριμένη πράξη, ενώ δεν μπορείτε στην ίδια την πράξη να ανακαλύψετε αμαρτία ή ανηθικότητα. Το ίδιο συμβαίνει και με όλες τις άλλες πράξεις τις οποίες εξετάζει η ηθική. Αντικειμενικά ηθικά γεγονότα δεν υπάρχουν, λένε οι υποκειμενιστές. Επομένως, σε διλημματικές ηθικές περιπτώσεις, δεν μπορούμε να καταλήξουμε ποιο στρατόπεδο έχει δίκιο. Όλα τα επιχειρήματα που διατυπώνονται είναι στην πραγματικότητα ένας εκλεπτυσμένος τρόπος για να εκφραστεί η επιδοκιμασία ή η αποδοκιμασία μας. Εμείς νομίζουμε ότι επιχειρηματολογούμε, ενώ το μόνο που κάνουμε είναι να αναφωνούμε είτε «κάτω!» (“boo”) είτε «ζήτω!» (“hurrah”). Γι’ αυτό, αυτή η ηθική θεωρία ονομάζεται “boo-hurrah theory” («κάτω-ζήτω θεωρία»).

Ο Σκωτσέζος εμπειριστής φιλόσοφος David Hume και η άποψή του ότι η «συμπάθεια» (δηλαδή, η ικανότητα να μοιραζόμαστε με τους άλλους τα συναισθήματα της ευτυχίας ή της δυστυχίας), και όχι η λογική, προσφέρει το κίνητρο για τις ηθικές μας πράξεις, είναι η βάση του υποκειμενισμού στην ηθική. Στο πρώτο μισό του 20^ού αιώνα, ο Άγγλος Sir Alfred Jules “Freddie” Ayer, φιλόσοφος και πράκτορας της MI6, επανέρχεται και επεκτείνει αυτήν την αντίληψη στο έργο του Language, Truth and Logic (Γλώσσα, αλήθεια και λογική) και έτσι γίνεται ο εισηγητής του συγκινησιασμού στην ηθική.

Η θεωρία του υποκειμενισμού ή συγκινησιασμού πέφτει, όμως, στην ίδια παγίδα που έστησε για τις άλλες θεωρίες. Πώς είναι βέβαιο ότι είναι εξ ορισμού αληθής; Ποια εμπειρική παρατήρηση θα μπορούσε να την επαληθεύσει ή ανασκευάσει; 

 

Πηγή για την εικόνα:

Φωτογραφία από <a href="https://pixabay.com/el/users/clker-free-vector-images-3736/?utm_source=link-attribution&amp;utm_medium=referral&amp;utm_campaign=image&amp;utm_content=310474">Clker-Free-Vector-Images</a> από το <a href="https://pixabay.com/el/?utm_source=link-attribution&amp;utm_medium=referral&amp;utm_campaign=image&amp;utm_content=310474">Pixabay</a>