Είναι δίκαιη η ζωή;

 

Είναι δίκαιη η ζωή; Σε αυτό το ερώτημα ο σπουδαίος Αμερικανός οικονομολόγος Milton Friedman απαντά «όχι», προσθέτοντας ότι, αντί να γκρινιάζουμε για την αδικία, είναι σκόπιμο να παραδεχτούμε ότι επωφελούμαστε από αυτήν. Επιχειρηματολογεί, μάλιστα, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Cassius Clay, γνωστότερου με το όνομα Muhammad Ali. Ο Friedman, φλογερός θαυμαστής του laissez-faire και απολύτως επικριτικός στις εξισωτικές ιδέες, παραδέχεται, ωστόσο, ότι δεν είναι δίκαιο έναντι όλων των υπόλοιπων το ότι ο Muhammad Ali γεννήθηκε με την ικανότητα εκείνη που του επέτρεψε να γίνει μεγάλος πυγμάχος. Επιπλέον, ο Cassius Clay κέρδιζε σε μια νύχτα εκατομμύρια δολάρια, πολλά περισσότερα από όσα μπορεί να κερδίσει για τον ίδιο χρόνο εργασίας ένας λιμενεργάτης. Θα το λέγαμε αυτό δίκαιο; Αν η πρώτη απάντηση που σας έρχεται στο μυαλό είναι «όχι», ίσως θα συμφωνούσα μαζί σας, μόνο που πρέπει να σκεφτείτε και κάτι ακόμα: θα θεωρούσατε δίκαιο αν, στο όνομα ενός αφηρημένου ιδεώδους δικαιοσύνης, απαγορεύαμε στον Cassius Clay να αγωνίζεται και να κερδίζει εκατομμύρια δολάρια, στερώντας όμως έτσι από τους ανθρώπους την απόλαυση να τον παρακολουθούν;

Μήπως, λοιπόν, εάν εξαλείφαμε αυτό που στην αρχή θεωρήσαμε ως αδικία (το ξεχωριστό χάρισμα του Cassius Clay που του εξασφάλιζε κέρδος εκατομμυρίων), διαπράτταμε μια άλλη αδικία απέναντι τους οπαδούς του; Μα, θα μου πείτε, θα μπορούσαμε να υποχρεώσουμε τον Cassius Clay να αγωνίζεται με αμοιβή ίση προς εκείνη του λιμενεργάτη, διασώζοντας έτσι και την απόλαυση των ανθρώπων. Ποιος, όμως, θα υποστήριζε στα σοβαρά ότι η αγωνιστική δεινότητα του Cassius Clay θα ήταν ίδια αν οι απολαβές του ήσαν τόσο πενιχρές;

Εν τέλει, δεν είναι η οικονομία της ελεύθερης αγοράς που καθορίζει την αξία των αγαθών; Μπορείτε να επεκτείνετε το παράδειγμα και σε άλλες κατηγορίες ταλαντούχων ανθρώπων: τραγουδιστών, ηθοποιών κ.λπ.. Μπορείτε να το επεκτείνετε και σε διάφορες κατηγορίες, κατά γενική ομολογία «άχρηστων», αγαθών. Πιστεύετε πως είναι άδικο να αγοράζονται, παρόλο που καλύπτουν τις, έστω και «φανταστικές» ανάγκες των ανθρώπων; Μήπως θα έπρεπε να υπάρχουν συστάσεις ή επιβολή (από μια αδιευκρίνιστη κρατική ή ιδιωτική αυθεντία) για το τι αξίζει να αγοράζουμε; Δεν σας περνάει από το μυαλό ότι κάτι τέτοιο, όπου έχει συμβεί, συνδέεται με αυταρχικότητα και ολοκληρωτισμό;

Πάντως, ο  Milton Friedman, στο βιβλίο του με τίτλο Free to Choose (Ελεύθεροι να διαλέγουμε), το οποίο έγραψε μαζί με τη σύζυγό του, υπερασπίζεται με πάθος την ελεύθερη αγορά. Το βιβλίο του κυκλοφόρησε στην Αμερική το 1980, όταν υποψήφιος για την προεδρία ήταν ο Ronald Reagan. Έτσι κι αλλιώς, ο Milton Friedman εκτιμούσε ιδιαιτέρως την οικονομική πολιτική του προεδρικού υποψήφιου και μετέπειτα Προέδρου.

 

Πηγή για την εικόνα:

https://en.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ali#/media/File:Zbigniew_Pietrzykowski_and_Muhammad_Ali_1960.jpg