Titus Lucretius Carus: ερωτήματα για το σύμπαν

Πεπερασμένο ή άπειρο; Πώς να το διαπιστώσουμε όταν πρόκειται για το σύμπαν; Να περπατήσουμε για να ανακαλύψουμε τα όριά του ούτε λόγος. Πώς αλλιώς να το μετρήσουμε;

Ο Titus Lucretius Carus, ο Ρωμαίος ποιητής που έζησε μεταξύ 99 π.Χ. και 55 μ.Χ. και είναι ο συγγραφέας του φιλοσοφικού ποιήματος των 6500 στίχων με τίτλο De rerum natura (Περί της φύσεως των πραγμάτων), πρότεινε μια δική του λύση μέσω ενός νοητικού πειράματος το οποίο ο ίδιος επινόησε. Αρχικά υπέθεσε ότι το σύμπαν είναι πεπερασμένο. Κατόπιν, σκέφτηκε τι θα συνέβαινε αν πράγματι κάποιος μπορούσε να φτάσει ως τα απώτατα όριά του και από εκεί εξακόντιζε ένα δόρυ. Δύο πιθανότητες: ή το δόρυ θα συνέχιζε την πορεία του ή θα αναπηδούσε προς τα πίσω. Και στις δύο περιπτώσεις, λέει ο Lucretius, πέρα από ό,τι θεωρούμε ως απώτατο όριο του σύμπαντος υπάρχει κάτι (ένα αντικείμενο που ανακόπτει την πορεία του δόρατος ή κάποιος χώρος που θα του επέτρεπε να την συνεχίσει). Άρα –κατέληξε- το σύμπαν δεν μπορεί παρά να είναι άπειρο.

Με αυτό το επιχείρημα, γνωστό ως javelin argument, ο Lucretius πετυχαίνει δύο πράγματα. Πρώτα-πρώτα στηρίζει την επικούρεια κοσμολογία και έπειτα αμφισβητεί την αριστοτελική αντίληψη περί περατότητας του σύμπαντος. Κυρίως, όμως, θέτει κρίσιμα ερωτήματα για το πώς αντιλαμβανόμαστε τα όρια μέσα σε ένα οποιοδήποτε πεπερασμένο σύστημα και για το πώς αντιλαμβανόμαστε το «πέραν» των ορίων και το «άπειρο» εντός ενός πεπερασμένου συστήματος.

Μπορεί άραγε η φιλοσοφία να απαντήσει σε τέτοια ερωτήματα χωρίς τη συνδρομή της φυσικής –όσο κι εκείνη μπορεί να βοηθήσει;

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:T._Lucretii_Cari_De_rerum_natura.tif