Μ' όποιον δάσκαλο ...: Στο Δουβλίνο με τον Leopold Bloom

Δευτέρα 27 Απριλίου 2015

Στο Δουβλίνο με τον Leopold Bloom

Το 1920 ο James Joyce εγκαταλείπει το Δουβλίνο. Δεν θα επιστρέψει ποτέ πια εκεί. Κι όμως, το Δουβλίνο αποτελεί το σκηνικό για το σπουδαίο του μυθιστόρημα, το μυθιστόρημα σταθμό του 20^ού αιώνα κι ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τον Ulysses (Οδυσσέα).

Ο Joyce άρχισε να γράφει το έργο του το 1914 και το ολοκλήρωσε έναν χρόνο έπειτα από την εγκατάστασή του στο Παρίσι. Κυκλοφόρησε το επόμενο έτος, το 1922, και μάλιστα στις 2 Φεβρουαρίου, ημέρα των γενεθλίων του Joyce.

Ήρωας του μυθιστορήματος είναι ο Leopold Bloom, γεννημένος το 1866 και μοναχογιός του Ουγγροεβραίου Rudplf Virág, ο οποίος μετακινήθηκε από την Ουγγαρία στην Ιρλανδία (τότε άλλαξε το όνομά του σε Bloom), και συγχρόνως μεταστράφηκε στον προτεσταντισμό. Ο Rudplf παντρεύτηκε την Ιρλανδή Ellen Higgins. Ο γιος τους Leopold, προκειμένου να παντρευτεί την αγαπημένη του Marion (Molly) Tweedy, το 1888, μεταστρέφεται με τη σειρά του στον καθολικισμό.

Ο Leopold, ο νεότερος Οδυσσέας, διαφημιστής στο επάγγελμα, απλός, γήινος, συμβατικός και συνηθισμένος, το πρωί της 16ης Ιουνίου 1904, φεύγει από το σπίτι για τη δουλειά του. Θα επιστρέψει με μεγάλη καθυστέρηση (όπως ο ομηρικός ήρωας) τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας, για να ξανασυναντήσει τη Molly, το ανάλογο αλλά και το ανάποδο της Πηνελόπης.

Καθένα από τα 18 επεισόδια αντιστοιχεί σε μία ραψωδία του ομηρικού έπους: Λωτοφάγοι, Λαιστρυγόνες, Σειρήνες, Σκύλλα και Χάρυβδη. Παρών και ο Τηλέμαχος, ακούει στο όνομα Stephen Dedalus και θέλει να γίνει συγγραφέας. Στην ημερήσια αιωνιότητα του Leopold υπάρχουν το αγνάντεμα της θάλασσας, η νεαρή που τον προκαλεί ερωτικά, ο εραστής της γυναίκας του, μαγαζιά, pubs, πορνεία και νεκροταφεία. Υπάρχουν επίσης οι πιο ταπεινές, πρόστυχες και χυδαίες εκδηλώσεις της ανθρώπινης φύσης.

Πολυσέλιδο, αχανές, χαοτικό, παράδοξο, παράλογο, αντιφατικό, ελκυστικό, πρωτοποριακό, κρυπτικό. Πολλά ακόμη επίθετα μπορούν να επιστρατευθούν για να περιγράψουν το μυθιστόρημα που γράφτηκε με την τεχνική της ροής της συνείδησης, μέθοδο η οποία δημιουργεί προβλήματα στην αποκρυπτογράφηση του έργου. Η στίξη παραλείπεται, ο μύθος και η πλοκή διαλύονται, τα πρόσωπα γίνονται πρισματικά, οι ιστορικές αναφορές είναι ανεξάντλητες, ο κελτικός πολιτισμός ζωντανός, η πραγματικότητα μπερδεύεται με τη φαντασία, ενώ λογοπαίγνια, υπαινιγμοί και ειρωνεία θέτουν ακόμη μεγαλύτερα ερμηνευτικά εμπόδια.

Αναλύσεις, ακαδημαϊκές μελέτες, συνέδρια, συζητήσεις και άρθρα μάταια προσπαθούν να λύσουν τον γρίφο. Από το πλήθος των γραπτών και προφορικών ερμηνευτικών δοκιμών, το στοιχείο που παραμένει σταθερό είναι ότι για τη ζωή, στην πλήρη ένταση της κάθε στιγμής της, στην απτή και υλική πλευρά της, η παιδεία και η μόρφωση, καθώς και η υψηλή τέχνη, είναι βαρίδια δυσβάσταχτα.

Και κάθε χρόνο, στις 16 Ιουνίου, τη μέρα εκείνη που ξεχωρίζει από τη ζωή του Leopold Bloom, οι λάτρεις του Joyce σε όλο τον κόσμο γιορτάζουν την Bloomsday. Περιπλανώνται στους δρόμους του Δουβλίνου που εκείνος περπάτησε, πίνουν κρασί και τρώνε σάντουιτς με gorgonzola στην pub του David Byrnes στο 21 της Duke Street, πίνουν ένα ποτήρι μπύρα στο ξενοδοχείο Ormond. Κι όλα αυτά, υπενθυμίζοντάς μας ότι το μυαλό είναι ο τόπος της πραγματικής μας ζωής και δική μας ευθύνη είναι αυτόν τον τόπο να τον ανακαλύψουμε.