Λονδίνο,
1719. Ο εκδότης William Taylor εκδίδει ένα μυθιστόρημα με τον μακρό και παράξενο
τίτλο: The Life and Strange
Surprizing Adventures of Robinson Crusoe, of York, Mariner: Who lived Eight and
Twenty Years, all alone in an un-inhabited Island on the Coast of America, near
the Mouth of the Great River of Oroonoque; Having being cast on Shore by
Shipwreck, wherein all the Men perished but himself. With an Account he was at last as strangely deliver’d by
Pyrates
(Η ζωή και οι παράξενες εκπληκτικές περιπέτειες
του Ροβινσώνα Κρούσου, από την Υόρκη, ναυτικού: που έζησε είκοσι οκτώ έτη, ολομόναχος
σε ένα ακατοίκητο νησί στις ακτές της Αμερικής, κοντά στις εκβολές του μεγάλου
ποταμού Ορινόκου, έχοντας βρεθεί στην ακτή από ναυάγιο, όπου όλοι οι άνδρες
έχασαν τη ζωή τους εκτός από τον ίδιο. Με μια περιγραφή του πώς τελικά
ελευθερώθηκε από τους πειρατές).
Οι
αναγνώστες, που πήραν στα χέρια τους το βιβλίο και έψαξαν στο εξώφυλλο για το
όνομα του συγγραφέα, διάβασαν το όνομα του Ροβινσώνα και τη φράση «γραμμένο από τον ίδιο». Θεώρησαν, λοιπόν,
πως επρόκειτο για αυτοβιογραφία του παράτολμου Ροβινσώνα Κρούσου, για μια
αυθεντική ταξιδιωτική ιστορία, γεμάτη από απρόοπτα και περιπέτειες.
Ο
Ροβινσώνας τσακώνεται με τον έμπορο πατέρα του που θα ήθελε να τον δει να
σπουδάζει νομική και, χωρίς δεκάρα στην τσέπη, μπαρκάρει σε ένα καράβι, μετά σε
ένα άλλο και σε ένα άλλο... Γρήγορα γίνεται κι ο ίδιος έμπορος, μεταφέροντας
σκλάβους, καφέ και διάφορα άλλα εμπορεύματα μεταξύ Παλαιού και Νέου Κόσμου.
Όμως, επιστρέφοντας από τη Βραζιλία, το πλοίο στο οποίο επιβαίνει καταστρέφεται
από καταιγίδα, όλο το πλήρωμα χάνεται κι εκείνος, μόνος, σώζεται και καταφέρνει
να φτάσει με μια αυτοσχέδια σχεδία σε ένα ερημονήσι. Ήταν στις 30 Σεπτεμβρίου
1659. Αργότερα, ο Ροβινσώνας επιστρέφει στο πλοίο, πριν αυτό βυθιστεί, και
ξεδιαλέγει όσα πράγματα θεωρεί ότι θα του φανούν χρήσιμα για τη ζωή του στο
νησί. Ζει πάνω στο νησί είκοσι οκτώ χρόνια, κατασκευάζει ασφαλή κατοικία,
καλλιεργεί ρύζι και κριθάρι, μαθαίνει να συντηρεί την τροφή του για τον χειμώνα
και ασχολείται με την κτηνοτροφία και την αγγειοπλαστική. Μοναδική του
συντροφιά έχει μια Βίβλο, την οποία διαβάζει με ευλάβεια, αργότερα έναν παπαγάλο
και πολύ αργότερα έναν άγριο, που τον βαφτίζει Παρασκευά επειδή τον ανακάλυψε
κάποια Παρασκευή να έχει ξεφύγει από μια φυλή κανιβάλων που εμφανίστηκε στο
νησί. Ένα αγγλικό πλοίο που φτάνει στο νησί είναι η ευκαιρία του Ροβινσώνα να
ξαναγυρίσει στον πολιτισμό, στις 19 Δεκεμβρίου 1686. Στο νησί του εγκαταλείπει μερικούς
από τους Άγγλους ναύτες που είχαν στασιάσει κατά του καπετάνιου τους, εξηγώντας
τους πώς ο ίδιος επέζησε σε αυτό τόσα χρόνια. Εκείνος, αφού διεκδικεί τα κέρδη
από την περιουσία του στη Βραζιλία, εγκαθίσταται οριστικά, μαζί με τον
Παρασκευά, στην Αγγλία.
Στην
πραγματικότητα, δεν πρόκειται για αυτοβιογραφία. Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο
Daniel Defoe, ο οποίος χρησιμοποιεί μια αφηγηματική
σύμβαση: αφήνει τον αναγνώστη να πιστέψει ότι την ιστορία την αφηγείται ο ίδιος
ο πρωταγωνιστής και ότι, άρα, είναι πραγματική. Η ιστορία δεν είναι πραγματική,
όμως η αφήγηση είναι ρεαλιστική. Η σύγχυση, πάντως, εντείνεται και από το
γεγονός ότι τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει ένα άλλο βιβλίο με μια
παρόμοια ιστορία, αληθινή όμως αυτή, ενός ναυτικού, του Σκώτου Alexander Selkirk, που κι αυτός ναυάγησε σε ένα
ερημονήσι. Ο Selkirk δεν έγινε πλούσιος από την εκμετάλλευση του νησιού, έγινε
όμως πλούσιος από τις πωλήσεις του βιβλίου του, όπως πλούσιος έγινε και ο Defoe από τις πωλήσεις του δικού του βιβλίου.
Ιδιαίτερα οι νεαροί αναγνώστες λάτρεψαν
τον τολμηρό και ριψοκίνδυνο Ροβινσώνα και διάβασαν χωρίς ανάσα την ιστορία του:
να συλλαμβάνεται αιχμάλωτος, να ναυαγεί, να σώζεται από τα φυσικά στοιχεία, τα
άγρια ζώα και τους κανίβαλους, να γίνεται εν τέλει πλούσιος.
Γιατί
ο Ροβινσώνας, αν βάλουμε στην άκρη την αφηγηματική σύμβαση, είναι ένας homo economicus.
Επιδιώκει και δημιουργεί, μέσα από πολλές δυσκολίες και αναλαμβάνοντας μεγάλα
ρίσκα, πλούτο. Αξιοποιεί όσα υλικά του προσφέρει ο πολιτισμός,
σώζοντας ό,τι μπορεί από το ναυαγισμένο πλοίο. Εκμεταλλεύεται την παρθένα φύση και
τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του νησιού. Αποκτά μέχρι και σκλάβο. Ακόμα και τα
χρήματα (36 λίρες), που βρήκε στο θησαυροφυλάκιο του καπετάνιου, αν και άχρηστα
στο ερημονήσι, τα παίρνει μαζί του, επειδή το χρήμα πάντοτε μετράει. Ο
Ροβινσώνας είναι ο νέος άνθρωπος του καπιταλιστικού κόσμου που γεννιέται, αλλά
ταυτόχρονα είναι και μια αλληγορία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Όσο
για τον συγγραφέα του βιβλίου, φαίνεται πως η ζωή δεν του φέρθηκε με τη
γενναιοδωρία που η μυθοπλασία φέρθηκε στον Ροβινσώνα. Ο Defoe, επιχειρηματίας και ο ίδιος, αλλά και πρωτοπόρος
της οικονομικής δημοσιογραφίας, επενδυτής, κατάσκοπος της κυβέρνησης, αν και
πέρασε πολύς πλούτος από τα χέρια του, στο τέλος της ζωής του έμεινε πάμφτωχος,
με τους πιστωτές του να τον καταδιώκουν. Πέθανε στις 24 Απριλίου 1731.
Πηγές
για τις εικόνες:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου