Στην
αριστοτελική φιλοσοφία υπάρχει ο όρος ἁμαρτία, ο οποίος συνδέεται με
έναν άλλο όρο, πολύ δημοφιλή στο πλαίσιο του αριστοτελικού, ηθικού κυρίως,
στοχασμού: τον όρο ἀρετή. Η πράξη στην
αριστοτελική, αρεταϊκή, ηθική εξαρτάται από τον χαρακτήρα και τη σκέψη του
ενεργούντος υποκειμένου. Ανάλογα και στην αριστοτελική ποιητική, η πράξη του δραματικού
προσώπου εξαρτάται από τον χαρακτήρα και τη σκέψη του.
Παραλείποντας
τη σχετική φιλολογία περί του όρου ἁμαρτία (για τον οποίο έχουν
προταθεί δύο ερμηνείες: η μια από τον S. H. Butcher που τον μεταφράζει ως «ηθικό
σφάλμα ή ελάττωμα» και η άλλη από τον I. Bywater που τον μεταφράζει, μάλλον ορθότερα, ως «σφάλμα
κρίσης»), προχωρώ, απλουστεύοντας,
σε ένα παράδειγμα.
Στην
τραγωδία Οιδίπους τύραννος, ο
Οιδίποδας αποδεικνύεται εξαιρετικά θερμοκέφαλος και σκοτώνει χωρίς δεύτερη
σκέψη τον ξένο που του κλείνει τον δρόμο, σκοτώνοντας στην πραγματικότητα τον
πατέρα του και επιβεβαιώνοντας έτσι τον χρησμό. Αυτό το ελάττωμα, η έλλειψη
ψυχραιμίας, στον χαρακτήρα του Οιδίποδα, που του απαγορεύει να σκεφτεί λογικά, ευθύνεται
για την ἁμαρτία
που
διαπράττει, για το σφάλμα κρίσης που τον τυφλώνει και που λειτουργεί στην
τραγική πλοκή όπως η σκανδάλη σε ένα πυροβόλο όπλο. Πατώντας τη σκανδάλη, το
όπλο ενεργοποιείται. Με το σφάλμα κρίσης του Οιδίποδα, η τραγική πλοκή (η
αριστοτελική περιπέτεια, η εναλλαγή
από την ευτυχία στη δυστυχία) ενεργοποιείται.
Φτάνοντας στη Θήβα, θα παντρευτεί τη μητέρα του, θα κάνει μαζί της παιδιά, θα
προκαλέσει συμφορά στην πόλη του, θα οδηγήσει τη μητέρα και σύζυγό του στην
αυτοκτονία και ο ίδιος θα τυφλωθεί όχι πια μεταφορικά αλλά πραγματικά.
Όμως,
ο Αριστοτέλης αναφέρεται στην ἁμαρτία όχι μόνο σε σχέση με τη
μυθοπλασία (την ποιητική), αλλά και σε σχέση με την αληθινή ζωή (την ηθική και
την πολιτική).
Ο
άνθρωπος και οι πολιτικές κοινωνίες είναι ευάλωτες από την ἁμαρτία. Πόσα
και πόσα σφάλματα κρίσης, ως ηθικά υποκείμενα ή ως πολίτες, δεν έχουμε
διαπράξει! Πόσες φορές δεν έχουμε τυφλωθεί! Πόσες μικρές στιγμές δεν πατήσαμε
τη σκανδάλη; Πόσες φορές δεν απασφαλίσαμε τον μηχανισμό καταστροφής!
Και
ξέρετε, στην αληθινή ζωή το πράγμα είναι ακόμα πιο τρομακτικό, επειδή σ’ αυτήν δεν
έχει προβλεφθεί κάθαρση.
Πηγή
για την εικόνα:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου