Για έναν ωραίο θάνατο: Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος

Συνηθίζουμε στην καθημερινότητά μας να μιλάμε για «ωραίο θάνατο». Όμως, ποιος θάνατος μπορεί να είναι ωραίος; Ή μάλλον … μπορεί ο θάνατος να είναι ωραίος; Δύσκολη η απάντηση. Τουλάχιστον, ίσως μπορεί ο θάνατος να μην είναι και τόσο άσχημος.

Ο Εμπεδοκλής, ένας από τους σημαντικότερους Προσωκρατικούς φιλοσόφους, έδειξε τι πραγματικά σημαίνει ένας άσχημος -όμως, εξόχως θεαματικός- θάνατος.

Ο Εμπεδοκλής, λοιπόν, ο Ακραγαντίνος εισηγήθηκε τέσσερα κοσμογονικά ριζώματα: γη, νερό, φωτιά και αέρας, τα οποία ενώνονται και χωρίζονται με την επενέργεια δύο αντιθετικών δυνάμεων που τις ονομάζει φιλότης (=συμφιλίωση) και του νεῖκος (=διαμάχη). Το έμμετρο φιλοσοφικό του έργο ήταν υψηλότατης ποιότητας και στον ίδιο τον φιλόσοφο αποδίδονταν μεγάλες τιμές. Κυκλοφορούσαν, επίσης, πολλές ιστορίες περί μετενσάρκωσής του. Ο Εμπεδοκλής είχε μάλλον πάρει στα σοβαρά τους μύθους γύρω από τον εαυτό του, αφού φαινόταν να πιστεύει πως ήταν πεπτωκώς θεός που θα ξανάβρισκε, ωστόσο, κάποτε, μετά από πολλούς κύκλους, την αρχική θεϊκή του φύση.

Ως άνθρωπος ήταν ταπεινός (δεν συμφωνούν βέβαια όλοι σ’ αυτό) και οι υπερβολές στον δημόσιο βίο του δεν ήσαν τεκμήρια κακού χαρακτήρα, αλλά οφείλονταν πιθανότατα στην ειλικρινή του πίστη πως ήταν πλάσμα εξαιρετικό. Κυκλοφορούσε πορφυροντυμένος, με χρυσό ζωνάρι, μπρούτζινα σανδάλια (αυτό ήταν το σημαντικότερο αξεσουάρ του και θα μάθετε πιο κάτω γιατί) και δάφνινο στεφάνι. Τον φρόντιζαν πρόθυμοι νεαροί οι οποίοι τον ακολουθούσαν παντού. Τα πυκνά του μαλλιά ανέμιζαν καθώς περπατούσε.

Και ιδού τώρα πώς τερματίστηκε αυτή η χαρισάμενη ζωή. Ο Εμπεδοκλής, που πίστευε ότι θάνατος επέρχεται όταν το αίμα χάσει τη θερμότητά του, αποφάσισε και να εξακριβώσει την ορθότητα αυτής της άποψης, αλλά και να αποδείξει τη θεϊκή του φύση. Θέλοντας, λοιπόν, να πετύχει μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια, ντύθηκε με τα καλά του ρούχα και ρίχτηκε από μόνος του στο ηφαίστειο της Αίτνας. Κι έτσι αποδείχτηκε περίτρανα ότι ούτε η ζέστη είναι φορέας της ζωής ούτε εκείνος αθάνατος. Το ηφαίστειο τι σκανδαλώδες!- άφησε άθικτο και έφτυσε στην πλαγιά μόνον το ένα από τα μπρούτζινα σανδάλια του.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, τον περιέλαβε και ο Λουκιανός στους Νεκρικούς διαλόγους του, παρουσιάζοντας τον να κατεβαίνει μισοκαμένος στον Άδη για να λουστεί τις προσβολές του Μένιππου που τον κατηγορεί για ματαιοδοξία και έπαρση.

 

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Empedocles_in_Thomas_Stanley_History_of_Philosophy.jpg