Όταν ο Botticelli συνάντησε τον Απελλή

 

Ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Αρχαιότητας ήταν ο Απελλής. Το πού γεννήθηκε είναι άγνωστο. Για το πότε άκμασε μας πληροφορεί ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος. Φαίνεται ότι η ακμή του συνέπεσε με την 112^η Ολυμπιάδα, δηλαδή τοποθετείται στα ελληνιστικά χρόνια, μεταξύ 332 και 329 π.Χ..

Ο Αντίφιλος, που καταγόταν από την Αίγυπτο και έζησε την ίδια εποχή, ήταν κι αυτός σπουδαίος ζωγράφος και μέγας αντίπαλος του Απελλή.

Ο Λουκιανός, στην πραγματεία του με τίτλο «Περί τοῦ μὴ ῥᾳδίως πιστεύειν διαβολῇ», η οποία βρίσκεται στον 4^ο τόμο από τα σωζώμενα έργα του, παραδίδει ότι ανάμεσα στα έργα του Απελλή ήταν και ένα με τίτλο Η συκοφαντία. Σε αυτό, ο ζωγράφος αποτυπώνει την οργή που ένιωσε όταν ο Αντίφιλος τον διέβαλε στον βασιλιά Πτολεμαίο Α΄ τον Σωτήρα για δήθεν συμμετοχή του σε συνωμοσία εναντίον του. Το έργο δεν σώθηκε, όμως η περιγραφή του Λουκιανού ενέπνευσε τον Φλωρεντινό ζωγράφο Sandro Botticelli, πολλούς αιώνες αργότερα.

Το 1495, ο Botticelli ζωγραφίζει έναν πίνακα, που βρίσκεται σήμερα στην Galleria degli Uffizi, με τίτλο La Calumnia de Apeles (Η Συκοφαντία του Απελλή). Σε αυτόν, διατηρεί τη σκηνοθεσία του αρχικού πίνακα με βάση τις πληροφορίες του Λουκιανού. Ο βασιλιάς, με γαϊδουρινά αυτιά, σύμβολα της απερίσκεπτης φύσης του, είναι καθισμένος σε υπερυψωμένο θρόνο. Πλάι του, δυο γυναίκες, η Άγνοια και η Καχυποψία, του ψιθυρίζουν τις συκοφαντικές φήμες. Ο ίδιος κρατάει τα μάτια του χαμηλά, δεν βλέπει τα γεγονότα, και το χέρι του στρέφεται προς τη μαυροντυμένη μορφή που στέκεται μπροστά του και που απεικονίζει τον Δόλο. Το νεαρό θύμα δεν έχει τίποτα να κρύψει, γι’ αυτό εικονίζεται γυμνό. Από τα μαλλιά το τραβάει η Συκοφαντία, η οποία κρατάει στο άλλο της χέρι έναν δαυλό, ανάβοντας φωτιές από τα ψέματα που ασταμάτητα ξεστομίζει. Οι δυο κοπέλες, που πλέκουν τα μαλλιά της κυράς τους, της Συκοφαντίας, είναι η Κακοπιστία και η Απάτη. Δουλειά τους είναι να περιπλέκουν τα πράγματα, να εμπλέκουν αθώους και να στολίζουν με ψέματα (που στον πίνακα αποδίδονται ως άνθη) την κάθε κακολογία. Είναι όμορφες, κρύβοντας με το χαριτωμένο παρουσιαστικό τους την εσωτερική τους κακία και διπροσωπία. Η δεύτερη μαυροφορεμένη μορφή, στα αριστερά, είναι η Μεταμέλεια. Γριά και με κουρελιασμένα ρούχα, στρέφει τη ματιά προς την πανέμορφη γυμνή Αλήθεια, που δεσπόζει στην άκρη του πίνακα. Με το χέρι της δείχνει ψηλά, εκεί όπου όλες οι πράξεις θα κριθούν.

Ποιον λόγο είχε άραγε ο αναγεννησιακός καλλιτέχνης να ζωγραφίσει έναν πίνακα με αυτό το θέμα; Έγινε κάτι που τον συνέδεε με τον αρχαίο ομότεχνό του, τον Απελλή;

Πάντως, ο Απελλής απαλλάχτηκε από την κατηγορία, αποκαταστάθηκε από τον Πτολεμαίο και μάλιστα ο Αντίφιλος, ο συκοφάντης του, υποχρεώθηκε να γίνει δούλος του.

 

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Apeles_Botticelli_01.JPG