Ο Αριστοφάνης για τον Ευριπίδη

 

Αχαρνείς, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι: είναι τρεις από τις αριστοφανικές τραγωδίες στις οποίες εμφανίζεται, ανηλεώς παρωδούμενος, ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης.

Στους Αχαρνείς (425 π.Χ.) ο τραγικός, ο οποίος εμφανίζεται ντυμένος με κουρέλια, χαρακτηρίζεται ρακιοσυρραπτάδης, παραπέμποντας στη συνήθειά του να εμφανίζει επί σκηνής ζητιάνους και ανάπηρους και να ντύνει τους βασιλιάδες του με ράκη. Αυτός, λοιπόν, είναι ο πιο κατάλληλος για να προμηθεύσει στον Δικαιόπολη την απαραίτητη σκευή, προκειμένου εκείνος να αντιμετωπίσει τους Αχαρνείς που τον κατηγορούν για προδότη μετά τη σύναψη ατομικής ειρήνης με τους Σπαρτιάτες.

Στις Θεσμοφοριάζουσες (411 π.Χ.) ο Ευριπίδης κινδυνεύει να απαχθεί και να θανατωθεί από τις γυναίκες επειδή στα έργα του τις έχει κατηγορήσει ως μοιχαλίδες, σεξομανείς και φόνισσες. Για να σωθεί, ντύνει τον Μνησίλοχο με γυναικεία ρούχα και τον στέλνει στη σφηκοφωλιά των γυναικών, που έχουν συγκεντρωθεί για τα Θεσμοφόρια, ζητώντας του να τον υπερασπιστεί. Όμως, η πλαστοπροσωπία αποκαλύπτεται και ο Ευριπίδης, που γελοιοποιείται καθώς πηγαινοέρχεται με διαφορετική αμφίεση κάθε φορά, προσπαθεί να σώσει τον γερο-Μνησίλοχο υποσχόμενος στις γυναίκες ότι δεν θα ξανακουστεί στις τραγωδίες του κακός λόγος γι’ αυτές.

Στους Βατράχους (405 π.Χ.) ο Διόνυσος, απογοητευμένος για την κατάσταση του θεάτρου στην Αθήνα, ταξιδεύει στον Άδη με σκοπό να βρει και να επαναφέρει στον πάνω κόσμο τον τραγικό ποιητή που θα μπορούσε να αναστρέψει τα πράγματα. Ποιος είναι αυτός ο ποιητής; Ο Αισχύλος, πιστός στην κλασική παράδοση της τραγωδίας ή ο νεωτεριστής Ευριπίδης; Οι δύο τραγικοί διασταυρώνουν τα ξίφη τους στον τραγικό αγώνα που διοργανώνεται. Η πλοκή των έργων, οι προθέσεις των ποιητών, η γλώσσα και το ύφος τους, η ηθική, και πολλά άλλα αξιολογούνται και συγκρίνονται. Έχετε αμφιβολία για το ποιος ήταν ο νικητής αυτού του απ’ αρχής μεροληπτικού αγώνα; Παρόλο που ο Διόνυσος επιχειρεί να χρυσώσει το χάπι, ισχυριζόμενος ότι εκτιμά τον Ευριπίδη αλλά επιλέγει τον Αισχύλο όχι επειδή υπερτερεί αισθητικά αλλά επειδή αυτός έχει περισσότερες πιθανότητες να σώσει την Αθήνα, δεν μπορεί να αποφύγει τα πικρόχολα σχόλια και τις χλευαστικές αναφορές στον καημένο τον Ευριπίδη.

Το περίπου «παθολογικό» μένος του Αριστοφάνη για τον Ευριπίδη, που ξεπερνάει ακόμα και το μένος του για τον πολιτικάντη Κλέωνα, δεν μπορούσε να αγνοηθεί από τους Αθηναίους. Ο Κρατίνος, κωμικός ποιητής κι αυτός και μέγας αντίπαλος του Αριστοφάνη, έπλασε μια πολύ φανταχτερή σύνθετη λέξη για να αποδώσει το φαινόμενο: εὐριπιδαριστοφανίζειν.   

 

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%27Thesmophoria%27_by_Francis_Davis_Millet,_1894-1897.jpg