Μέχρι την εποχή που έγραψε ο Claude Lévi-Strauss, δηλαδή μέχρι το
1950, ήταν γενικά παραδεκτό ότι οι πρωτόγονες κοινωνίες διακρίνονται από
έλλειψη φαντασίας και από ανορθολογισμό και ότι η προσέγγισή τους στη ζωή και
στη θρησκεία βασίζεται στην ικανοποίηση των άμεσων βιοτικών αναγκών τους.
Ο Lévi-Strauss διαφώνησε. Είχαν προηγηθεί έρευνες δύο
δεκαετιών στις ιθαγενικές κοινότητες των Guaykuru, Nambikwara
και Bororó στο Mato Grosso της
Βραζιλίας. Ο Lévi-Strauss παρατήρησε ότι οι ιθαγενείς είχαν την έντονη επιθυμία
όχι μόνο να ικανοποιήσουν τις υλικές τους ανάγκες, αλλά και να κατανοήσουν τον
κόσμο και την προέλευσή του. Διαπίστωσε, επίσης, την ύπαρξη μιας λογικής περίτεχνης,
διαφορετικής από εκείνην του δυτικού ορθολογισμού, η οποία ήταν φανερή ακόμα
και στους πιο παράξενους μύθους, καθώς και την ύπαρξη μια έμφυτης τάξης και ικανότητας σχεδιασμού ακόμα και στις πιο πολεμοχαρείς φυλές.
 |
Paul
Gauguin, Arearea (1892)
Παρίσι, Musée d’ Orsay |
Υπάρχει μια δομική ενότητα κάτω από όλους τους μύθους που
έχει πλάσει η ανθρωπότητα, ισχυρίζεται ο Claude Lévi-Strauss. Και αυτά τα οικουμενικά
δομικά πρότυπα, που δημιούργησαν οικουμενικές σταθερές, έχουν επηρεάσει όλες τις
κοινωνίες. Η μεγάλη συμβολή του έγκειται, λοιπόν, στην εισαγωγή του
επιστημονικού παραδείγματος της Δομικής Γλωσσολογίας, που την εισηγήθηκε ο
Ρωσο-αμερικανός γλωσσολόγος Roman Jacobson
υπό την επίδραση του Ferdinand de Saussure,
στις κοινωνιολογικές και ανθρωπολογικές έρευνες. Ιδρύθηκε έτσι ο κλάδος της
Δομικής Ανθρωπολογίας. Κεντρική θέση στο θεωρητικό οικοδόμημα του Levi-Strauss
κατέχει η δυαδική αντίστιξη, η οποία ως στοιχειώδης ασυνείδητη νοητική αρχή
ανιχνεύεται τόσο στη γλώσσα όσο και στο σύνολο του πολιτισμού (από τους άγριους
έως τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές). Αυτή αποκτά λειτουργική προτεραιότητα
έναντι της ενσυνείδητης σκέψης και πράξης και για τον Lévi-Strauss λειτουργεί
ως καθολική ταξινομική και οργανωτική αρχή της ανθρώπινης σκέψης.
Στο βασικό θεωρητικό του έργο, με τίτλο Pensée Sauvage (Άγρια σκέψη ή Αγριοπανσές, αφού ο συγγραφέας παίζει με τη διπλή σημασία της λέξης
pensée), ο Lévi-Strauss αρνείται κατηγορηματικά την ύπαρξη διαβάθμισης
ανάμεσα στην πρωτόγονη και στη μοντέρνα σκέψη («προ-λογική» Vs «λογική»).
Παρομοιάζει την πρωτόγονη σκέψη με τη μαστορική (bricolage),
την οποίαν ονομάζει «επιστήμη του συγκεκριμένου». Και ισχυρίζεται ότι το
πλεονέκτημά της έναντι της παραδοσιακής επιστήμης είναι ότι μπορεί να συνδυάζει
τις πληροφορίες της κατά πολλούς και διαφόρους τρόπους, εφόσον δεν αποβλέπει
στη δημιουργία ενός μόνον κώδικα αλλά ενεργοποιεί πολλούς. Η διερεύνηση της
«άγριας» σκέψης αποτελεί για τον Lévi-Strauss το κλειδί για την αποκάλυψη της
λειτουργίας του ανθρώπινου νου, καθώς στη μη-εξημερωμένη μορφή της η σκέψη
λειτουργεί χωρίς τεχνικά βοηθήματα, όπως είναι για παράδειγμα η γραφή.
Ο Lévi-Strauss ασκεί κριτική στη θεωρία του εξελικτισμού,
που, βασισμένη στο «δόγμα της παγκόσμιας προόδου», ταυτίζει την έννοια του
πολιτισμού με την τεχνολογική πρόοδο, τοποθετεί τη Δύση στην κορυφή και θεωρεί
όλους τους άλλους λαούς υπανάπτυκτους. Η έννοια της προόδου σαφώς υπονοεί ότι
ορισμένοι πολιτισμοί είναι ανώτεροι από άλλους σε συγκεκριμένο χρόνο και τόπο,
ότι κάποιοι δημιουργούν έργα που άλλοι θα ήσαν ανίκανοι να δημιουργήσουν. Ο
Lévi-Strauss, κινούμενος στο ρεύμα του γαλλικού ρομαντισμού που εμπνέεται από τις
αντιλήψεις του Jean-Jacques Rousseau, προσπαθεί να
προωθήσει την έννοια της «ετερογένειας» των πολιτισμών, σύμφωνα με την οποία
δεν υπάρχει κανένα απόλυτο κριτήριο που να υποδεικνύει ότι ένας πολιτισμός
είναι ανώτερος από κάποιον άλλον.
Ο Claude Lévi-Strauss πέθανε το 2009, λίγες ημέρες πριν
συμπληρώσει τα 101 του χρόνια.
Πηγή για την εικόνα:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου