Οικονομικές θεωρίες: η καμπύλη Laffer

Το 1974, στο εστιατόριο Two Continents του ξενοδοχείου Washington, δειπνούν ο Jude Wanniski, συντάκτης της Wall Street Journal, οι ρεπουμπλικανοί πολιτικοί Dick Cheney, μετέπειτα Αντιπρόεδρος της Αμερικής, και Donald Rumsfeld, Υπουργός Άμυνας υπό την προεδρία του Gerald Ford, η αναπληρωτής  Γραμματέας Τύπου Grace-Marie Arnett και ο οικονομολόγος και καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Chicago Arthur Laffer.

Ο Laffer επιχειρηματολογεί εναντίον της φορολογικής πολιτικής του Προέδρου Gerald Ford, εξηγώντας πόσο λανθασμένη είναι η αύξηση της φορολογίας. Σε μια χαρτοπετσέτα σχεδιάζει πολύ πρόχειρα μια καμπύλη η οποία αποδίδει το επιχείρημά του. Πρόκειται για ένα απλό διάγραμμα που στον κάθετο άξονα μετρά το ύψος του φορολογικού συντελεστή και στον οριζόντιο το ύψος των φορολογικών εσόδων. Στην καμπύλη υπάρχουν δύο σημεία τα οποία παραδόξως καταλήγουν στο ίδιο τελικό ύψος των φορολογικών εσόδων: το πρώτο στην αρχή της καμπύλης, όταν ο πραγματικός φορολογικός συντελεστής είναι μηδέν οπότε δεν υπάρχουν φορολογικά έσοδα, και το δεύτερο στο τέλος της καμπύλης, όπου, εάν κάποιος προσπαθήσει να επιβάλει πραγματικό φορολογικό συντελεστή 100%, τότε τα φορολογικά έσοδα πάλι μηδενίζονται.

Τι υποστηρίζει ο Laffer; Ότι, αν το κράτος συλλέγει όλα τα έσοδα από μια δραστηριότητα, τότε έσοδα δεν υπάρχουν, επειδή κανείς δεν έχει κίνητρο για εργασία και παραγωγή γνωρίζοντας ότι τον κόπο του θα τον εισπράξει το κράτος. Επομένως, αποδεικνύει ο Laffer, ανάμεσα στο 0 και στο 100 υπάρχει ένας ιδανικός φορολογικός συντελεστής που μεγιστοποιεί τα φορολογικά έσοδα. Στην περίπτωση που ο ισχύων συντελεστής είναι μεγαλύτερος από τον ιδανικό, τότε το κράτος εισπράττει λιγότερα έσοδα από όσα θα μπορούσε. Αν, αντίθετα, είναι μικρότερος, τότε το κράτος μπορεί να τον αυξήσει, ανεξαρτήτως της δημοσιονομικής κατάστασης, έτσι ώστε να προσεγγίσει τον ιδανικό συντελεστή και να μεγιστοποιήσει τα φορολογικά έσοδα.

Πρακτικά, η αύξηση του φορολογικού συντελεστή συνδέεται με μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των φορολογούμενων και, κατά συνέπεια, με μείωση της συνολικής ιδιωτικής κατανάλωσης, μείωση της συνολικής αποταμίευσης και τελικά μείωση των επενδύσεων της χώρας και ύφεση.

Το ενδιαφέρον με την καμπύλη, που συνηθίζουμε να την ονομάζουμε «καμπύλη Laffer» (Laffer curve), είναι ότι δεν μπορεί να επαληθευτεί εμπειρικά. Γιατί; Διότι, πρώτον, δεν υπάρχει καμία τόσο ανόητη κυβέρνηση (ή μήπως υπάρχει;) που θα αύξανε τόσο πολύ τους φορολογικούς συντελεστές ώστε να καταλήξουν σε απώλεια εσόδων και, δεύτερον, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο συνέβαινε, υπάρχουν άλλοι παράγοντες (μαύρη οικονομία, φοροδιαφυγή κ.λπ.) που θα μείωναν τον πραγματικό φορολογικό συντελεστή μόλις αυτός ξεπέρναγε κάποια όρια.  

Παρά την κριτική περί υπεραπλούστευσης που έχει ασκηθεί (προϋποθέτει έναν ενιαίο φορολογικό συντελεστή και μια ενιαία προσφορά εργασίας, ενώ τα σύγχρονα δημοσιονομικά συστήματα είναι εξαιρετικά σύνθετα), η καμπύλη Laffer είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα οικονομική θεωρία. Και μπορεί να μην υπάρχει τόσο ανόητη κυβέρνηση (ή μήπως υπάρχει;) που θα αύξανε τόσο πολύ τους φορολογικούς συντελεστές, ώστε να οδηγήσει σε δραματική απώλεια εσόδων, αλλά ιστορικά υπήρξαν κυβερνήσεις που μείωσαν δραστικά τους φορολογικούς συντελεστές, με αποτέλεσμα μεγάλη αύξηση των φορολογικών τους εσόδων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τη δεκαετία του ’80, η κυβέρνηση Ronald Reagan στην Αμερική. Με την ανάληψη της προεδρίας του και σε βάθος επταετίας, ο Reagan μείωσε τους φορολογικούς συντελεστές από το 70% στο 29%. Τα πέντε πρώτα τρίμηνα η ανάπτυξη εκτινάχθηκε στο 8,5% και κατά τα επόμενα τρία χρόνια σταθεροποιήθηκε στο 3,5%. Τα έσοδα του αμερικανικού προϋπολογισμού διπλασιάστηκαν κατά την περίοδο 1980-1990 (από 517 δισεκατομμύρια δολάρια στο 1 τρισεκατομμύριο δολάρια).

Η γραμμένη στη χαρτοπετσέτα οικονομική θεωρία φαίνεται ότι είναι πολύ πιο αποτελεσματική από άλλες γραμμένες σε πιο classy υλικά.

Πηγές για τις εικόνες:

https://fee.org/articles/the-laffer-curve-its-time-to-stop-laughing/

https://newrepublic.com/article/145331/art-laffer-intellectual-rot-republican-party