Φιλοσοφία και Πολιτική

Ο Πλάτων γράφει την Πολιτεία του γύρω στο 380 π.Χ. Σε αυτό το έργο διαχωρίζει την πολιτική σε δύο κατηγορίες: εκείνη που υπηρετεί τις επιθυμίες και την ηδονή, από τη μια, και εκείνη που γνωρίζει το ωραίο και το σωστό, από την άλλη.

Η πρώτη, στις πόλεις που εφαρμόζεται, παραθέτει τράπεζα με εδέσματα και ποτά πλουσιότατα, όπως ακριβώς τα επιθυμούν οι άμυαλοι πολίτες. Οι πολιτικοί μοιάζουν με μάγειρες που ενδιαφέρονται να ικανοποιήσουν την όρεξη, ενώ αδιαφορούν για την υγεία των ανθρώπων που καταβροχθίζουν τα gourmet τους πιάτα. Αντίθετα, σε άλλες πόλεις, οι πολιτικοί δεν είναι μάγειροι, αλλά θεραπευτές, αφού νοιάζονται για τη δικαιοσύνη, για τη γνώση και για την ομορφιά. Αυτοί οι πολιτικοί ακολουθούν τον δύσκολο δρόμο της φιλοσοφίας και της διαλεκτικής.

Ο ιδεώδης πολιτικός για τον Πλάτωνα είναι εκείνος που στο πρόσωπό του συναιρεί τη διπλή ιδιότητα του φιλοσόφου και του βασιλιά. Πιο σωστά, δεν πρόκειται για σύμπτωση πολιτικής και φιλοσοφίας, αλλά για υποταγή της πρώτης στη δεύτερη. Η γνώση, υποστηρίζει ο Πλάτων, από εσωτερική/οικογενειακή υπόθεση μιας μικρής ελίτ φιλοσόφων μπορεί να γίνει δημόσια υπόθεση.

Ενδεχομένως ο Πλάτων είχε δίκιο. Όμως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να αποδειχθεί. Βλέπετε, η βασιλεία των φιλοσόφων δεν έγινε ποτέ ιστορική πραγματικότητα με διάρκεια. Το τονίζω: με διάρκεια, για να καλύψω την περίπτωση του Ρωμαίου αυτοκράτορα και στωικού φιλοσόφου Μάρκου Αυρηλίου.  Ωστόσο, αν και ανεκπλήρωτη, αυτή η φιλοσοφική ουτοπία εγκαινιάζει ουσιαστικά έναν άλλο ρόλο, λιγότερο λαμπρό και προβεβελημένο είναι η αλήθεια, για τον φιλόσοφο: γίνεται ο βασιλικός σύμβουλος. 

Είναι ο ρόλος που κράτησε για τον εαυτό του ο ίδιος ο Πλάτων όταν ανέλαβε την εκπαίδευση δύο τυράννων των Συρακουσών, οι οποίοι όμως αποδείχθηκαν εντελώς ανεπίδεκτοι μαθήσεως. Ο φιλόσοφος ταλαιπωρήθηκε κάμποσο θέλοντας να παίξει αυτόν τον ρόλο: πουλήθηκε ως δούλος τη μια φορά, κρατήθηκε περίπου αιχμάλωτος τη δεύτερη, απογοητεύτηκε πλήρως την τρίτη. Μετά από αυτές του τις περιπέτειες ο Πλάτων έβαλε μυαλό. Στο εξής δεν εγκατέλειψε την Αθήνα και τη σχολή του και αφοσιώθηκε στη διδασκαλία και στη συγγραφή.

Όμως, το παράδειγμα του Πλάτωνα, πολλούς αιώνες μετά, ενέπνευσε άλλους φιλοσόφους, με πιο διάσημο τον σπουδαίο (αν και εξαιρετικά παρεξηγημένο) Niccolò Machiavelli, ο οποίος έζησε μεταξύ των ετών 1469 και 1527. Ιδιοφυής πολιτικός στοχαστής ή κυνικός, ανήθικος και διεφθαρμένος; Σ’ αυτό το ερώτημα θα επανέλθουμε.

Πηγές για τις εικόνες:

http://vyasaprasad.blogspot.gr/

http://www.artflakes.com/