Ο Θαλής και η πρακτική φιλοσοφία

Για τον φιλόσοφο Θαλή από τη Μίλητο, που γεννήθηκε περίπου το 630 π.Χ., παραδίδονται διάφορες ιστορίες.

Η πρώτη από αυτές εξιστορείται από τον ιστορικό Ηρόδοτο ο οποίος έζησε δύο αιώνες αργότερα. Ο Θαλής, λοιπόν, λέει ο Ηρόδοτος, προέβλεψε με επιτυχία την έκλειψη ηλίου του 585 π.Χ.  Την ημέρα της έκλειψης δύο τρομεροί στρατοί είχαν παραταχθεί ο ένας απέναντι από τον άλλο: ο στρατός της Λυδίας και ο στρατός της Μηδίας. Η έκλειψη τους κατατρόμαξε, επειδή την θεώρησαν ως θεϊκή προειδοποίηση. Οι στρατιώτες εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης. Στα νεότερα χρόνια οι αστρονόμοι κατέληξαν ότι αυτή η έκλειψη έλαβε χώρα στις 28 Μαΐου. Και τι παράξενο! Μπορούμε με ακρίβεια να χρονολογήσουμε μια μάχη που δεν έγινε! Ο Θαλής, πάντως, σε αυτήν του την πρόβλεψη αξιοποίησε τις γνώσεις αστρονομίας που μόλις είχε αποκτήσει από το εκπαιδευτικό ταξίδι του στην Αίγυπτο.

Τη δεύτερη ιστορία την εξιστορεί ο Πλάτων στον Θεαίτητο. Ο Θαλής περπατούσε ένα όμορφο έναστρο βράδυ μελετώντας τα αστέρια. Απορροφημένος όπως ήταν, έπεσε σε ένα πηγάδι! Μια νεαρή Θρακιώτισσα δούλη, που τον άκουσε να φωνάζει, παρατήρησε κοροϊδευτικά ότι ο φιλόσοφος ήταν ικανός να μελετάει τα αστέρια, αγνοούσε όμως τι γίνεται κάτω από τα πόδια του!

Η τρίτη ιστορία, που την αφηγείται ο Αριστοτέλης, έρχεται να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Ο Θαλής δεν ήταν κανένας ονειροπαρμένος, αλλά ένας πολύ πρακτικός άνθρωπος. Η ίδια η φιλοσοφία έχει μια απολύτως πρακτική διάσταση, γι’ αυτό καλό είναι οι άνθρωποι να την μελετούν. Όταν, λοιπόν, έφτασαν στα αυτιά του Θαλή οι κατηγορίες των συμπολιτών του ότι η φιλοσοφία είναι μια άχρηστη γνώση κι αυτός ένας άχρηστος φτωχός, εκείνος πείσμωσε. Εντάξει, οι φιλόσοφοι δεν παραενδιαφέρονται για το χρήμα και τα υλικά αγαθά, αλλά ανόητοι δεν είναι. Αν ήθελαν, θα μπορούσαν να γίνουν μεγάλοι και τρανοί. Έτσι, αξιοποιώντας όσα ήξερε, προέβλεψε ότι την επόμενη χρονιά η παραγωγή λαδιού θα ήταν άφθονη. Η πρόβλεψή του επαληθεύτηκε και ο Θαλής πλούτισε, αφού είχε προηγουμένως  είχε φροντίσει να αγοράσει κοψοχρονιά όλα τα ελαιοτριβεία της Μιλήτου.

Ο φιλόσοφος, που έχει τιμηθεί με την κατάταξή του στον κατάλογο των Επτά Σοφών και έχει θεωρηθεί ιδρυτής της επιστήμης και της δυτικής φιλοσοφίας, ανάγει την αρχή του κόσμου σε ένα μοναδικό στοιχείο, στο νερό. Τουλάχιστον έτσι αναφέρει ο Αριστοτέλης στις περίφημες τρεις επιγραμματικότατες θέσεις που τις αποδίδει στον Θαλή (αν και καθόλου δεν είμαστε βέβαιοι ότι πράγματι αυτός τις διατύπωσε έτσι): α) τα πάντα γεννιούνται από το νερό, β) το νερό είναι αρχή των πάντων και γ) η γη επιπλέει πάνω στο νερό.  

Ο Θαλής πέθανε στα 78 του χρόνια από θερμοπληξία την ώρα που παρακολουθούσε έναν αθλητικό αγώνα.

Πηγή για την εικόνα:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nuremberg_chronicles_f_59r_2.png