Μέσα απ' τον καθρέφτη του Πλάτωνα

«Δεν ξέρω τι εννοείς λέγοντας “δόξα”» είπε η Αλίκη.

Ο Χάμπτι Ντάμπτι χαμογέλασε περιφρονητικά. «Και βέβαια δεν ξέρεις –μέχρι να σου πω. Εννοούσα: “Να ένα ωραίο, γερό επιχείρημα για σένα”».

«“Δόξα” όμως δε σημαίνει “ωραίο, γερό επιχείρημα”» διαμαρτυρήθηκε η Αλίκη.

«Όταν εγώ χρησιμοποιώ μια λέξη», είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι σε μάλλον υπεροπτικό τόνο, «η λέξη σημαίνει ό,τι εγώ διαλέγω να σημαίνει –τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο».

«Το ερώτημα είναι», είπε η Αλίκη, «αν μπορείς εσύ να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα».

«Το ερώτημα είναι», είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι, «ποιος είναι τ’ αφεντικό –αυτό είν’ όλο».

Αν ο λόγος δεν αποκαλύπτει την ουσία των πραγμάτων, τότε μένει ισχυρή μόνον η δόξα  για τα πράγματα, εύθραυστη και ευμετάβολη. Να έχεις τα όπλα να επιβάλλεις τη δική σου δόξαν: αυτή είναι η ουσία της σοφιστικής διδασκαλίας, με την αλήθεια να μετατρέπεται σε θέαμα στο οποίο βαρύτητα αποκτούν ο τόνος της φωνής, οι χειρονομίες, η πόζα. Η γλώσσα υπερισχύει έναντι της ουσίας του αγαθού και νικητής αναγορεύεται εκείνος του οποίου η γνώμη θα υπερισχύσει.

Από τον Πλάτωνα, που σε όλη του τη ζωή τα έβαλε με τους σοφιστές και με το είδος της αλήθειας που εκείνοι δίδασκαν, μέχρι τον απολαυστικό διάλογο μεταξύ της Αλίκης και του Χάμπτι Ντάμπτι στον Lewis Carroll, κι ενώ η πρώτη βρίσκεται μέσα στον αντεστραμμένο κόσμο του καθρέφτη, η διάσταση ανάμεσα στην αλήθεια και στη γνώμη είναι κυρίαρχο ζήτημα. Σε κάθε επικοινωνιακή πράξη, αλλά κυρίως σε εκείνην που εκφράζεται με λόγο πειθούς, συμβάλλεται ο ανομολόγητος στόχος της ισχύος. Το επαναλαμβάνω: από τον Πλάτωνα μέχρι τον Lewis Carroll, από την πολιτική και τη δημοσιογραφία μέχρι τις καθημερινές ανθρώπινες σχέσεις, η δόξα παίρνει κεφάλι έναντι της αλήθειας. Καλύτερα: η δική μου δόξα.

Και τι παράξενο! Η γλώσσα, που συχνά ψεύδεται, αποκαλύπτει και αλήθειες. Δόξα είναι η γνώμη, αλλά και η φήμη που καθένας αποκτά επιβάλλοντας τη δική του γνώμη.

«Η τεχνική που βασίζεται στη γνώση των αιτιών που γεννούν τα αποτελέσματα της πειθούς χαρίζει φοβερή δύναμη σε εκείνον που τη χειρίζεται τέλεια: τη δύναμη να ελέγχει τις λέξεις χωρίς γνώση των πραγμάτων και να ελέγχει τους ανθρώπους ελέγχοντας τις λέξεις», είναι η ανάλογη διατύπωση του Paul Ricoeur.

Πηγές:

Lewis Carroll, Μέσα απ’ τον καθρέφτη, μτφ. Παυλίνα Παμπούδη, Αθήνα: Printa, 2003, σ. 254.

Paul Ricoeur, Η ζωντανή μεταφορά, μτφ. Κωστής Παπαγιώργης, επίμετρο Γιώργου Ξηροπαϊδη, Αθήνα: Κριτική, 1996, σ. 24.

http://www.authorama.com/through-the-looking-glass-6.html

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Aliceroom3.jpg