Η μπύρα και η ηθική: John Stuart Mill

Ποια σχέση μπορεί να έχει ο σπουδαίος Βρετανός φιλόσοφος του 19^ου αιώνα John Stuart Mill με την μπύρα; Σε πόσο δύσκολη θέση μπορεί να βρίσκεται, όταν καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε δυο απολαυστικά μπουκάλια, με το περιεχόμενό τους έτοιμο να προσφέρει ηδονή στους ουρανίσκους που θα έρθουν σε επαφή μαζί του;

Η μεγιστοποίηση της ευτυχίας είναι το κριτήριο που θα καθορίσει την επιλογή ανάμεσα στις δύο μάρκες. Είναι το ίδιο κριτήριο που, σύμφωνα με τον Mill, μπορεί να αξιολογήσει την ανθρώπινη πράξη.

«Οι πράξεις είναι ορθές στο βαθμό που τείνουν να μεγιστοποιούν την ευτυχία και εσφαλμένες στο βαθμό που τείνουν να προκαλούν ό,τι αντίκειται σε αυτή», γράφει ο φιλόσοφος, συνεχιστής του κλασικού/ηδονιστικού ωφελιμισμού του Bentham, στο βιβλίο του που εκδόθηκε το 1861 με τον τίτλο Utilitarianism (Ωφελιμισμός). Διαφοροποιείται όμως από τον Bentham, επειδή ο Mill αντιλαμβάνεται πως μια καθαρά ποσοτική προσέγγιση της ηθικής δεν μπορεί να είναι ικανοποιητική. Αυτός θέλει να θεμελιώσει μια ηθική κατάλληλη για ανθρώπους και όχι για γουρούνια.

Εισάγει, λοιπόν, και μια ποιοτική διάσταση, θεωρώντας ότι μόνον ένας ενήμερος άνθρωπος, για παράδειγμα ο Σωκράτης, είναι σε θέση να αποτιμήσει  την πραγματική ηδονή την οποία μπορεί να προσφέρει μια πράξη και, επομένως, μόνον αυτός είναι σε θέση να πάρει τη σωστή απόφαση όταν χρειάζεται να επιλέξει ανάμεσα σε δύο εναλλακτικές πράξεις.

 Μία χρονιά πριν, το 1860, ο Mill  είχε εκδώσει ένα ακόμα βιβλίο με τίτλο On Liberty (Περί ελευθερίας). Σε αυτό, αναφερόμενος στην πλευρά εκείνη της ελευθερίας την οποία αποκαλούμε αρνητική και την οποία πολύ αργότερα θα αναλύσει διεξοδικά ο Isaiah Berlin, προτείνει την ελευθερία ως τον βέλτιστο τρόπο για τη μεγιστοποίηση της ανθρώπινης ευτυχίας. Σκέψη η οποία οδηγεί κατ’ ανάγκην στη σύνδεση της ελευθερίας με την ηθική πράξη. Αυτή η συνεπαγωγή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και νεωτεριστική, δεδομένου ότι τα πολιτικά συμφραζόμενα της εποχής του ευνοούν την άποψη ότι η ηθική είναι ένα σύνολο κανόνων επιβεβλημένων από τον Θεό.

Αν, λοιπόν, βρίσκεστε σε δίλημμα ποια μπύρα να διαλέξετε, ο Mill είναι ο άνθρωπός σας. Τουλάχιστον μέχρι να εμφανιστεί ο Immanuel Kant. Εκείνος καθόλου δεν συμπαθούσε την μπύρα. Η επιλογή της μπύρας ως ποτού, έλεγε ο Γερμανός φιλόσοφος είναι δείγμα κακού γούστου.

Πηγές:

Τζων Στιούαρτ Μιλ, Ωφελιμισμός, ελλ. μτφ. Φιλήμων Παιονίδης, Αθήνα: Πόλις, 2002.

http://joesixpack.net/blog/archives/category/weekly-column/page/2

http://www.newgrounds.com/art/view/dyb/john-stuart-mill