Η γλώσσα ως "εργαλείο μαγείας": μοίρα

Η λέξη «μοίρα» προέρχεται με επένθεση από το θέμα μορ-, που με τη σειρά του αποτελεί ετεροιωμένη βαθμίδα του θέματος μερ- από το ρήμα μείρομαι, που σημαίνει μοιράζω. Ομόρριζη είναι η λέξη μόρος. Μόρος είναι το μερίδιο που ανήκει σε όλους τους ανθρώπους, η κοινή μας μοίρα, δηλαδή ο θάνατος. Η μέση σημασία της λέξης «μοίρα» κατέληξε λοιπόν σταδιακά να πάρει την κακή σημασία. Στα νέα ελληνικά μοίρα είναι το μέρος ενός όλου που κατανέμεται σε επιμέρους τμήματα και αναλογεί σε κάποιον. Συνώνυμή της είναι η λέξη «μερίδιο» και στη νομική γλώσσα έχουμε την έκφραση «νόμιμη μοίρα». Μοίρα είναι ακόμα το μερίδιο του καθενός στη ζωή, το οποίο θεωρείται προδιαγεγραμμένο από ανώτερες δυνάμεις και το οποίο δεν είναι δυνατόν να αποτραπεί. Ως συνώνυμη της λέξης «πεπρωμένο», σημαίνει γενικότερα το μέλλον κάποιου. Είναι επίσης η δύναμη που θεωρείται ότι προκαθορίζει αυτά που πρόκειται να συμβούν σε κάποιον. Με κεφαλαίο και στον πληθυντικό, η λέξη παραπέμπει στις λαϊκές παραδόσεις. Μοίρες είναι τρεις αδελφές, γριές και αθάνατες, με δύστροπο χαρακτήρα, που καθορίζουν την τύχη των νεογέννητων. 

Οι τρεις Μοίρες

ή ο θρίαμβος του θανάτου

Με μοίρες μετρούμε άλλωστε τις γωνίες και την περιφέρεια του κύκλου, ενώ δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η λέξη έχει και τη σημασία της ομάδας πυροβόλων, αρμάτων πλοίων ή αεροσκαφών συγκροτημένων σε δύναμη.

Mors, mortis έγινε η λέξη θάνατος στα λατινικά. Από εκεί έρχονται οι λέξεις mourir και mort στα γαλλικά, που σημαίνουν πεθαίνω και θάνατος αντίστοιχα. Mord στα γερμανικά σημαίνει φόνος και murder στα αγγλικά σημαίνει επίσης φόνος, φονεύω. Η λέξη οδηγείται προοδευτικά στη σημασία μιας τυφλής δύναμης που προκαθορίζει αναπότρεπτα τη ζωή των ανθρώπων. Στην Αρχαία Ελλάδα, ο ίδιος προκαθορισμός χαλάρωνε από το γεγονός ότι ο μόρος ήταν ο ένας πόλος μιας διηνεκούς ζωηφόρας αντίθεσης, στην πραγματικότητα της κατεξοχήν αντίθεσης, εκείνης ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο. Ο Κόσμος, η τάξη, γεννιόταν από το αρχέγονο Χάος, την αταξία, και σε αυτό επέστρεφε αιώνια σαν σε μήτρα, για να ζωοποιηθεί.

Πηγή για την εικόνα:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CE%AF%CF%81%CE%B5%CF%82#/media/File:The_Triumph_of_Death,_or_The_Three_Fates.jpg