Henry David Thoreau, πολιτική ανυπακοή

Στις 30 Απριλίου 1844, μια φωτιά, την οποία απρόσεκτα προκάλεσαν ο εικοσιεξάχρονος συγγραφέας και φιλόσοφος Henry David Thoreau και ο φίλος του Edward Hoar, κατακαίει ένα μέρος του δάσους της Μασαχουσέτης. Στις 4 Ιουλίου 1845 (ημέρα διαλεγμένη όχι τυχαία), ο Thoreau επιλέγει να αποσυρθεί σε μια αναδασωμένη περιοχή, σε μια έκταση ιδιοκτησίας του Ralph Waldo Emerson, κοντά στη λίμνη Walden. Ζει εκεί για 2 χρόνια, με τα πιο στοιχειώδη μέσα, σε μια καλύβα που την κατασκευάζει ο ίδιος, έχοντας ανάγκη να συγκεντρωθεί, να αφοσιωθεί στο γράψιμο και να ανακαλύψει τον εαυτό του μέσα από την επαφή με τη φύση. «Να γευτεί», όπως λέει ο ίδιος στο βιβλίο του Walden or Life in the Woods (Walden ή Η ζωή στο δάσος) στο οποίο περιγράφει την εμπειρία του, «μια ζωή γεμάτη και να ρουφήξει όλο της το μεδούλι».

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Thoreau προκαλούσε με την εκκεντρική του συμπεριφορά. Μια πολύ διαδεδομένη φήμη τού αποδίδει ότι αρνήθηκε να παραλάβει από το Πανεπιστήμιο του Harvard, όπου είχε σπουδάσει, το πτυχίο που χορηγούσε σε όποιον 3 χρόνια μετά την αποφοίτησή του ήταν ακόμα ζωντανός και είχε την οικονομική ευχέρεια να καταβάλει το ποσόν των 5 δολαρίων. Η δηκτική του αναφορά στο γεγονός ότι αυτά τα πτυχία κατασκευάζονταν από περγαμηνή ήταν: «Let every sheep keep his own skin» (=ας αφήσουμε τα πρόβατα να κρατήσουν το δέρμα τους).

Ακριβώς έναν χρόνο μετά την εγκατάστασή του στο δάσος κι ενώ μαινόταν ο μεξικανο-αμερικανικός πόλεμος, ο Thoreau έλαβε ένταλμα από τον έφορο κ. Sam Staples να πληρώσει ληξιπρόθεσμες οφειλές του 6 ετών. Εκείνος αρνήθηκε να το πράξει ως κίνηση διαμαρτυρίας εναντίον του πολέμου και της δουλείας, άρνηση που τον οδήγησε για μια νύχτα στη φυλακή. Ήταν μια πολύ έντονη εμπειρία για τον νεαρό φιλόσοφο, ο οποίος, στο διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου του 1848, έδωσε διάφορες διαλέξεις με θέμα «The Rights and Duties of the Individual in Relation to Government» (=Δικαιώματα και υποχρεώσεις του ατόμου έναντι της κυβέρνησης). Αυτές οι διαλέξεις αποτέλεσαν τη βάση για το διασημότερο έργο του με τίτλο Resistance to Civil Government (Αντίσταση στην αστική κυβέρνηση), πιο γνωστό ως Civil Disobedience (Πολιτική ανυπακοή). Πολλά χρόνια αργότερα, ο Mahatma Gandhi δημιούργησε τη δική του satyagraha και ο Martin Luther King προσέθεσε στην πολιτική ανυπακοή του Thoreau τον προσδιορισμό «non-violent».

Ήταν ο Henry David Thoreau αναρχικός;  Παρόλο που μοιάζει σαν τέτοιος, στην πραγματικότητα ο φιλόσοφος ήταν ένας libertarian, ο οποίος υποστήριζε τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, τη μη παρεμβατικότητα (non-interventionism) και την οικονομία του laisez-faire. Και ναι, αρνήθηκε να πληρώσει τους φόρους του, επειδή δεν ήθελε με αυτούς να στηρίξει τις ανήθικες επιλογές της κυβέρνησής του. Όπως επίσης, τάχθηκε ανοιχτά κατά των Fugitive Slave Laws, και μάλιστα ο ίδιος βοήθησε πολλούς σκλάβους να δραπετεύσουν.

Με το παράδειγμά του, ο Thoreau κηρύσσει την εγκυρότητα της συνειδησιακής αντίρρησης έναντι των άδικων νόμων, την ανάγκη αντίστασης απέναντι σε μια ηθικά διεφθαρμένη αρχή, επιδιώκοντας ωστόσο όχι την κατάργηση αλλά τη βελτίωση της κυβερνητικής εξουσίας. Τονίζει ότι το κοινωνικό consensus δεν σημαίνει πως κάτι είναι ηθικό ή δίκαιο, ούτε τo θεωρεί αρκετό για να νομιμοποιήσει μια ηθικά διεφθαρμένη κυβέρνηση. Όπως κάθε συνεπής φιλελεύθερος, εκτιμά ότι το άτομο είναι η υψηλότερη ανεξάρτητη εξουσία, την οποία πρέπει να σέβεται ένα πραγματικά ελεύθερο και φωτισμένο κράτος, και εξηγεί ότι κανείς δεν προσφέρει καλές υπηρεσίες στη χώρα του όταν καταπιέζει την ηθική του συνείδηση υπακούοντας σε ανήθικους νόμους.

«Σε ένα καθεστώς που φυλακίζει άδικα, η θέση του δικαίου είναι στη φυλακή», είναι μία από τις πιο διάσημες φράσεις του. Για την ιστορία, ο Thoreau αποφυλακίστηκε, όταν, παρά τη δική του επιθυμία, οι φόροι τους οποίους όφειλε πληρώθηκαν από ανώνυμο δότη, πιθανότατα από τη θεία του.

Πηγές για τις εικόνες:

https://en.wikipedia.org/wiki/Henry_David_Thoreau#cite_note-35

http://www.conceptart.org/forums/showthread.php/277916-Thoreau!