Μ' όποιον δάσκαλο ...: Ετερώνυμοι

Σάββατο 23 Απριλίου 2016

Ετερώνυμοι

Bernardo Soares: ένας ταπεινός βοηθός λογιστή σε ένα γραφείο στη Rua dos Douradores, στον ίδιο δρόμο όπου βρίσκεται και το σπίτι του. Άνθρωπος ποτισμένος με τη διάθεση του flâneur. Το ημερολόγιό του με τίτλο Το βιβλίο της ανησυχίας γράφεται 22 χρόνια, από το 1913 έως το 1935. Ένας απολογισμός της καθημερινότητας, η ειρωνεία, η αξία και η βαθύτητα της ασημαντότητας. Ένα πνεύμα δυσφορίας, κάτι σαν το μπoντλερικό spleen, να διατρέχει όλες τις καταγραφές, με τον θάνατο να παραμονεύει σε κάθε λέξη. Μια βαθιά αναζήτηση του κόσμου και του εαυτού στη Λισαβόνα των αρχών του 20^ού αιώνα.

Ricardo Reis: γιατρός, νεοκλασικός συνθέτης ωδών και αρχαιολάτρης φιλόλογος, εξόριστος στη Βραζιλία λόγω των μοναρχικών του πεποιθήσεων. Το 1936, ο Ricardo, επιστρέφοντας από την εξορία, αντί να ασκήσει το επάγγελμά του, εγκαθίσταται σε ένα ξενοδοχείο. Διαβάζει ασταμάτητα εφημερίδες και περιπλανιέται σαν φάντασμα στους δρόμους και στις πλατείες της λαμπρής Λισαβόνας, την ώρα που ο φασισμός έχει θριαμβεύσει και ο δεύτερος μεγάλος ευρωπαϊκός πόλεμος ετοιμάζεται. Εκείνος ζει, τρώει, ερωτεύεται, συναντάει γνωστούς και περαστικούς, και συζητάει μαζί τους για προβλήματα της μυθοπλασίας και της ζωής. «See life from a distance. Never question it. There’s nothing it can tell you» (=Δες τη ζωή από μακριά. Μην την ρωτάς ποτέ. Δεν έχει τίποτα να σου πει), είναι το σύνθημά του. Πιστός στους αρχαίους καιρούς, αλλά ζώντας στη χριστιανική Ευρώπη, ο Ricardo είναι επικούρειος, και αυτό αποκλείει τα έντονα αισθήματα, σώζοντάς τον έτσι από τον πόνο. Γράφει με σοβαρότητα, μεγαλοπρέπεια, κατάνυξη, με έγνοια για τον ρυθμό και τη γλώσσα. Η ματαιότητα του πλούτου και του αγώνα, η χαρά των μικρών απολαύσεων, η αποφυγή των άκρων: αυτοί είναι οι άξονες της ποίησής του.

Álvaro de Campos: εκκεντρικός ναυπηγός μηχανικός, γεννημένος στην Tavira και σπουδασμένος στη Glasgow. Φουτουριστής υπό μία έννοια, υμνεί την τεχνολογία και την έλευση των μοντέρνων καιρών. Στιβαρός, είναι το αντίβαρο στην ποιητικότητα του Ricardo. «To feel everything in every way» (=Να νιώθεις τα πάντα με κάθε τρόπο) είναι το δικό του σύνθημά. Τα θέλει όλα ή τίποτα. Η γραφή του, γεμάτη δύναμη, έχει ως πηγή έμπνευσης τον Walt Witman και τον Filippo Tomasso Marinetti. Όμως, η διπλή του φύση αποκαλύπτεται στο τέλος. Ο παρορμητικός και δυναμικός του χαρακτήρας παραδίνεται εύκολα στη μοναξιά, τη νοσταλγία και τη μελαγχολία.

Alberto Caeiro: σοφός. Και ποιητής, που συνθέτει τα ποιήματά του αποτραβηγμένος στην εξοχή. Μορφή παροξυσμική, ερωτική, κυρίως όμως δάσκαλος των δύο προηγούμενων. Δεν αμφισβητεί τίποτα, ούτε καταπιάνεται με μεταφυσικούς προβληματισμούς, αλλά με ηρεμία δέχεται τον κόσμο όπως ακριβώς είναι. Νοιάζεται για την επιφάνεια των πραγμάτων, επειδή δεν πιστεύει ότι υπάρχει κάποιο κρυμμένο βάθος ή νόημα. Τα πράγματα απλώς υπάρχουν, πιστεύει ο Alberto, πιστός σε μια φαινομενολογική προσέγγιση της πραγματικότητας. Γι’ αυτό δεν κατατρύχεται από ανησυχίες. Και είναι ευτυχισμένος, επειδή έχει μάθει να περιορίζει τους ορίζοντές του. Στην ποίησή του δεν επιχειρεί να ερμηνεύσει, θέλει μόνο να επικοινωνήσει με τις αισθήσεις και τα αισθήματά του.