Ο μύθος του Ορφέα

«Η θεμελίωση της όπερας με τον Claudio Monteverdi το 1607 δεν έγινε τυχαία στα χνάρια του Ορφέα. Στο μύθο του Ορφέα προδιαγράφεται ήδη, αυτό που ο Monteverdi αποσκοπούσε με το έργο του: να κάμψει και να μαλακώσει μέσω της μουσικής τις δυνάμεις του πεπρωμένου προκειμένου ο άνθρωπος να ξεφύγει από την εξουσία και την ισχύ τους. Αυτό που εισάγει ο Monteverdi με τον Ορφέα του είναι η συγκινησιακή λειτουργία της μουσικής με μεταφυσικές ιδιότητες και φυσικά δεν υπήρχε καλύτερο θέμα από τον μυθικό Ορφέα, το πρότυπο του άδοντα ανθρώπου και μουσικού που χρησιμοποιούσε τη μουσική του, το τραγούδι του και το μουσικό του όργανο ως όπλο εναντίον ισχυρότερων δυνάμεων. Και ωθούμενος από την αγάπη και τον έρωτα νικά τη φρίκη του Κάτω Κόσμου, νικά το θάνατο. Η δύναμη της μουσικής, η δύναμη του έρωτα σε όλες τις μορφές του εναντίον των δυνάμεων της Ειμαρμένης δεν αποτελούν το ουσιωδέστερο συστατικό, το κύριο περιεχόμενο της όπερας; Η γνωστή ρήση του Adorno “δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή, αν λέγαμε ότι όλες οι όπερες είναι Ορφέας” φαίνεται απόλυτα κατανοητή.

Την άποψη του Adorno “Όλες οι όπερες είναι Ορφέας” μπορούμε να τη δικαιολογήσουμε και από το γεγονός, ότι η δυτική ευρωπαϊκή μουσική από τις αρχές μέχρι σήμερα αναφέρεται πάντα στον μυθικό τραγουδιστή, τον Ορφέα, όταν πρόκειται να αποβάλει παγιωμένες συνήθειες μουσικών ακουσμάτων και να καινοτομήσει σε νέες ηχητικές αντιλήψεις, μορφές και φόρμες.

Με τον Ορφέα του Μοντεβέρντι προπάντων, αλλά και με τις άλλες όπερες με το ίδιο βασικό θέμα –ήδη στον 17^ο αιώνα αριθμούνται πάνω από 20– αρχίζει η μακρά ιστορία πολιτογράφησης του μύθου ως θέματος μουσικών έργων (όπερας και μπαλέτου), που φτάνει έως σήμερα στον 21^ο αιώνα. Η θέση όμως των πρώτων έργων του είδους στην ιστορία της μουσικής είναι μοναδική, γιατί στην εποχή της δημιουργίας τους η αναφορά στους μουσικούς μύθους της αρχαιότητας αποτελούσε τόπο σύγκλισης μουσικής θεωρίας και μουσικής πράξης. Η θέση του ορφικού μύθου, ο οποίος βρήκε την πλήρη έκφρασή του στις αρχές των νεότερων χρόνων, βρίσκεται παρά τις διαφορετικές πραγματεύσεις σε αντιστοιχία με την ελληνορωμαϊκή παράδοση, τον χριστιανισμό και τον εβραϊσμό στην ύστερη αρχαιότητα.

Ο μύθος του Ορφέα συμβολίζει τη μαγεία του τραγουδιού αλλά επίσης και τον άνθρωπο, ο οποίος εκφράζεται και επικοινωνεί μέσα από το τραγούδι και τη μουσική γοητεύοντας τους άλλους. Από τη μια μεριά αποτελεί φανερά το πιο ελκυστικό θέμα σε σημαντικούς σταθμούς της ιστορίας του μουσικού θεάτρου, από την άλλη αιτιολογεί με τον καλύτερο τρόπο το επί σκηνής άσμα και έτσι την ύπαρξη της όπερας

Σε όλες τις πτυχές του μύθου και τις λογοτεχνικές και μουσικές πραγματεύσεις ο Ορφέας με την τέχνη του, τη μουσική του και το λόγο του –ρητορική και μουσική– θριαμβεύει ενώπιον του θανάτου. Η δημιουργική δύναμη της τέχνης συμμαχεί με τη δημιουργική δύναμη του έρωτα, ο οποίος έχει τη δύναμη της πειθούς. Τέχνη, Έρωτας και Θάνατος αποτελούν το ισοσκελές τρίγωνο, στο κέντρο του οποίου δεσπόζει η μυθική μορφή του Ορφέα».

Ο Γεώργιος Π. Τσομής, που ήταν και ο επιστημονικός σύμβουλος, επιμελήθηκε το παραπάνω κείμενο για το πρόγραμμα της όπερας Orphée et Eurydice (Ορφέας και Ευρυδίκη) του Cristoph Willibald Gluck σε λιμπρέτο του Pierre-Louis Moline, η οποία ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία από το Int. Opera Studio Πάτρας του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Πάτρας. Η εξαιρετική σκηνοθεσία ήταν του Michael Seibel και η μουσική διεύθυνση του Γιώργου Γαλάνη. Την Κυριακή, 21 Μαΐου, τον ρόλο του Ορφέα ερμήνευσε ο σπουδαίος Στέφανος Κορωναίος, της Ευρυδίκης η Λένα Σουρμελή και του Έρωτα η Αγγελική-Ζωή Καραγκούνη. Έπαιξε η Ορχήστρα Δημοτικού Ωδείου Πατρών και συμμετείχαν οι χορωδοί του Int. Opera Studio Πάτρας.

Πηγή:

 http://www.operastudiopatras.gr/