Pietas

Μετά την άλωση και τη λεηλασία της Τροίας, λέει ο Βιργίλιος, κάποιοι λίγοι Τρώες έκαναν συμφωνία με τους πολιορκητές Έλληνες ότι θα γίνονταν δεκτοί ως υπόσπονδοι, θα τους επιτρεπόταν δηλαδή να αποχωρήσουν από την πόλη ανενόχλητοι παίρνοντας μαζί τους ό,τι πολύτιμο μπορούσαν να σηκώσουν. Ο αρχηγός τους ο Αινείας διάλεξε το πιο πολύτιμο γι’ αυτόν αγαθό: φόρτωσε στην πλάτη του τον γέροντα πατέρα του, τον Αγχίση, και απομακρύνθηκε από την πόλη. Οι Έλληνες θαύμασαν και του επέτρεψαν να πάρει ό,τι άλλο ακόμα ήθελε, κι εκείνος, τη δεύτερη φορά, ξεδιάλεξε τα ξόανα των θεών και τα οικογενειακά κειμήλια. Ακόμα πιο εντυπωσιασμένοι οι Έλληνες, του πρότειναν να του εκχωρήσουν όποιο μέρος γης του άρεσε και του υποσχέθηκαν ότι εκεί θα ζούσε για πάντα ασφαλής. Εκείνος αρνήθηκε και ξεκίνησε ένα μακρύ ταξίδι αναζήτησης νέας πατρίδας, ταξίδι που τον έφερε στην Ιταλία, εκεί όπου τα εγγόνια του θεμελίωσαν την πιο θαυμαστή πόλη του κόσμου, τη Ρώμη.

Carle Vanloo, Ο Αινείας μεταφέρει τον Αγχίση (1737)

Παρίσι, Musée du Louvre

Έκτοτε, πάντως, ο Αινείας χαρακτηρίστηκε με το επίθετο pius (=ευσεβής), απ’ όπου προήλθε το ουσιαστικό pietas, το οποίο σημαίνει όχι μόνον ευσέβεια, αλλά και ορθή συμπεριφορά, καθήκον και αφοσίωση, κυρίως απέναντι στους γονείς (pietas erga parentes), στους συγγενείς, στους προγόνους και απέναντι στην πατρίδα. Η pietas στη συνέχεια προσωποποιήθηκε, έγινε θεά, και περί το 107-108 π.Χ. άρχισε να κοσμεί τα ρωμαϊκά νομίσματα. Συγχρόνως, θεωρήθηκε η εμβληματικότερη αρετή του ρωμαϊκού πολιτισμού. Η pietas εθεωρείτο  από τους Ρωμαίους ως προσωπική αρετή κάποιου και πηγή της ήταν η ευγνωμοσύνη για όσα ευεργετήματα του είχαν δοθεί από τους θεούς.

Αυτή η αρετή επανανακαλύφθηκε πολλούς αιώνες αργότερα και συνδέθηκε με τη συντηρητική πολιτική σκέψη η οποία εμφατικά τονίζει τους δεσμούς που συνέχουν μία στέρεα, από τα κάτω προς τα πάνω οργανωμένη, ανθρώπινη κοινωνία.

Πηγή για την εικόνα:

https://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/aeneas-carrying-anchises