Στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες (1ος-3ος
αιώνας), ανήκουν οι προσωπογραφίες, ζωγραφισμένες με την εγκαυστική τεχνική,
γνωστές ως πορτραίτα του Φαγιούμ (από την ομώνυμη όαση στην οποία βρέθηκαν). Πρόκειται
για 1000 περίπου νεκρικές εικόνες πάνω στις αιγυπτιακές μούμιες που ξεχωρίζουν για τη
μετωπική τους στάση και για τα τεράστια εκφραστικά τους μάτια τα οποία μοιάζουν
σαν να ανοίγουν μπροστά στη θέα του αόρατου. Με τα δυο αυτά χαρακτηριστικά τους
ανοίγουν τον δρόμο για τις βυζαντινές εικόνες. Καθώς συντροφεύουν τον θάνατο, η
μορφή που εικονίζουν πατά στην αντίθεση της αιωνιότητας και του εύθραυστου, της
ζωής και του θανάτου, κοιτάζοντας κατάματα τον θεατή.
Η μετωπικότητα γίνεται ο
κανόνας, ενώ μέχρι τότε και στην αιγυπτιακή και στην ελληνική παράδοση
αποτελούσε την εξαίρεση. Στην πρώτη ήταν ένα σταμάτημα στην αφήγηση, η οποία
απαιτούσε την παράταξη των προσώπων σε προφίλ. Στην ελληνική παράδοση, μόνον
πρόσωπα που δεν ανήκαν στον πολιτικό χώρο εικονίζονταν μετωπικά, με πιο
χαρακτηριστική την περίπτωση της Γοργούς.
Όμως, το δικό της πρόσωπο, αυτό που
έβλεπε ο θεατής μετωπικά, ήταν μια γκριμάτσα, μια μάσκα θανάτου. Τα Φαγιούμ
είναι εξ αντικειμένου μάσκες που παλεύουν να γίνουν πρόσωπα.
Πηγές για τις εικόνες:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου