Ο συγγραφέας και/ή/ως αφηγητής

Στη λογοτεχνία, μόλις απαντηθεί το «ποιος μιλάει» επέρχονται και οι συνέπειες της αποκάλυψης. Η ταυτότητα του ομιλητή επηρεάζει την πορεία των πράξεων και το πλέγμα των υφιστάμενων σχέσεων^. στην ουσία, επηρεάζει τη δράση. Το υποκείμενο της αφήγησης, και μόνο με το γεγονός της αφήγησής του, παρεμβαίνει αποφασιστικά στην ιστορία και την φωτίζει ανάλογα. Φυσικά δεν την δημιουργεί, γιατί αυτό είναι δουλειά του συγγραφέα, από τον οποίο ο αφηγητής πρέπει σαφώς να διαχωριστεί. Ακόμη και μια πιο ήπια προσέγγιση θα δεχόταν ότι ο συγγραφέας διασπείρεται, χάνοντας την αυτοτελή του προσωπικότητα, στο/α πρόσωπο/α του/ων αφηγητή/ών πρωτίστως, των ηρώων έπειτα, για να διασώσει έτσι τη διαλογική λειτουργία, απαραίτητη εξάλλου στην επιδιωκόμενη δομική σχέση μεταξύ πομπού/συγγραφέα και δέκτη/αναγνώστη. Ο συγγραφέας, για να επικοινωνήσει, αποσύρεται ως υπαρκτό πρόσωπο και, εκεί όπου δημιουργείται το κενό, εισχωρεί ο αφηγητής: ο διάλογος, που ο συγγραφέας επιθυμούσε και τον επεδίωξε με τη γραφή, τώρα συνεχίζεται. Ο συγγραφέας εισέρχεται και πάλι στην ιστορία, αλλά ως άλλος^. μεταμορφώνεται σε αφηγητή. Μολονότι ο αφηγητής είναι κι αυτός ένα επινοημένο/δημιουργημένο από τον συγγραφέα, πρόσωπο, ένας πλασματικός ήρωας, με όποια ιδιότητα κι αν εμφανίζεται, αποτελεί ταυτόχρονα και μια μάσκα του ποιητικού υποκειμένου. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι μια τέτοια αντίληψη για τον αφηγητή δεν αποκλείει τη διάκρισή του από τον συγγραφέα όσον αφορά στη φυσική του πραγματικότητα: ο συγγραφέας είναι ένα πρόσωπο της πραγματικής ζωής που επιδίδεται στην πραγματική πράξη της γραφής, ενώ ο αφηγητής, όση πραγματικότητα και αν διαθέτει, δεν παύει να ανήκει στο σύμπαν της μυθοπλασίας και να επιδίδεται στην αβέβαιη πράξη της αφήγησης.

Η ιδιότητα του αφηγητή ως επινοημένου, ως μέρος του πλασματικού σύμπαντος του αφηγήματος, καθορίζει και τα περιθώρια της δράσης του. Αυτά είναι, λοιπόν, απεριόριστα. Απεριόριστα μέσα στο συγκεκριμένο και πεπερασμένο σύμπαν όπου τον έχει τοποθετήσει ο συγγραφέας. Δεν είναι σε θέση να προσθέσει ή να αφαιρέσει πρόσωπα, ούτε να θέσει σε κίνηση τη διαδικασία. Όμως, άπαξ και η διαδικασία τεθεί σε κίνηση, έχει την απόλυτη ελευθερία να την αφηγηθεί. Είτε ως τριτοπρόσωπος ετεροδιηγητικός είτε ως ομοδιηγητικός αφηγητής, εκείνος αναλαμβάνει να παρουσιάσει τα γεγονότα διαθλασμένα μέσα από τη δική του οπτική γωνία, με μηδενική ή με εσωτερική εστίαση. Ο συγγραφέας προσκόμισε το υλικό, προκάλεσε το αφετηριακό, δημιουργικό big bang και στη συνέχεια εγκατέλειψε τον κόσμο μόνο του. Η δική του φωνή παύει πια να ακούγεται, ακόμα και στην αφήγηση με αυτοβιογραφικό περιεχόμενο. Εμείς, οι αναγνώστες, φτάνουμε τελικά στο σημείο να γνωρίζουμε πολύ περισσότερα για τον αφηγητή και τους ήρωες μιας ιστορίας και πολύ λιγότερα, ενίοτε και τίποτα, για τον συγγραφέα. Κι αυτό επειδή για τον αφηγητή και τους ήρωες γνωρίζουμε ποιοι είναι, ενώ για τον συγγραφέα γνωρίζουμε μόνον τι είναι. Η ταυτότητα των πρώτων φανερώνεται με τη δράση, για τον δεύτερο μπορούμε μόνο να κάνουμε υποθέσεις σχετικά με τον χαρακτήρα του, δεδομένου ότι το μόνο του γνωστό σε εμάς ενέργημα, το ενέργημα της γραφής, δεν τον διαφοροποιεί παρά σε σχετικό βαθμό από τους άλλους συναδέλφους του.

Πηγή για την εικόνα

https://esprit-livre.com/cours_ecriture.html