Η αφήγηση ως αθανατισμός

Pierre-Auguste Renoir, The reader (1875-1876)

Παρίσι, Musée d’ Orsay

Στην πραγματική ζωή η ταυτότητα ενός προσώπου παγιώνεται ως ιστορία, την οποία αναλαμβάνει να αφηγηθεί ένας ιστορικός ή ένας λογοτέχνης, αυτός ο τελευταίος υπακούοντας πάντως στις λογοτεχνικές συμβάσεις. Όμως, και στη λογοτεχνία, ακόμα και στην περίπτωση που θα της αποδώσουμε την ιδιότητα να αθανατίζει μια ανθρώπινη πράξη, ισχύουν οι ίδιοι κανόνες, και πάλι τηρουμένων των λογοτεχνικών συμβάσεων. Τα πρόσωπα της ιστορίας, τα οποία συνιστούν ενδεχομένως την ουσιοποίηση πραγματικών προσώπων, ουσιοποιούνται (αποκτούν μια πάγια ταυτότητα και όχι απλώς ένα άθροισμα ιδιοτήτων) και μέσα στο πλαίσιο του συγκεκριμένου λογοτεχνικού σύμπαντος που αποτελεί η αφηγημένη ιστορία. Μοχλός αυτής της ουσιοποίησης είναι ο αφηγητής. Υπ’ αυτήν την έννοια, ο ρόλος του αφηγητή διαφοροποιείται από τον ρόλο του συγγραφέα, τουλάχιστον όσον αφορά στο επίπεδο της πραγματικότητας εντός της οποίας κινούνται. Ο αφηγητής, μολονότι τρίτος ἀπό ἀληθείας, διαθέτει επαρκές κομμάτι πραγματικότητας ώστε να είναι υπεύθυνος για την ουσιοποίηση, τόσο τη δική του όσο και των προσώπων τα οποία μας συστήνει. Τη στιγμή που τίθεται στην αφήγηση η λέξη «τέλος», τα πρόσωπα της ιστορίας έχουν κιόλας επιτελέσει τις αναγκαίες πράξεις, έχουν δεχθεί τις συνέπειες και, επιπλέον, η πράξη της αφήγησής τους έχει ολοκληρωθεί. Η πραγματικότητά τους έχει εξαγορασθεί με την τελευταία φράση της αφήγησης. Το «και έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα» των παραμυθιών αποτελεί το συμβατικό τέλος της ζωής των ηρώων, τον συμβολικό τους θάνατο ως ηρώων μιας αφήγησης, ο οποίος αποκλειστικά επιφέρει τον αθανατισμό. Ό,τι θα συμβεί έκτοτε, καθώς δεν βρίσκει αφηγητή, εντάσσεται στο πεδίο της θνητής ζωής, αδιάφορης επειδή δεν διαθέτει τίποτα το ουσιακό. Σε αυτήν την περίπτωση, η λογοτεχνία αποτελεί την ενδιάμεση λύση για την ευπάθεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Και ο αφηγητής αποτελεί τον μοχλό αυτής της λύσης. Αλλά και τον μοχλό για την εξασφάλιση της οργανωμένης μνήμης που είναι η αφήγηση, μέσω της οποίας διασώζεται η πλέον φθαρτή ανθρώπινη δραστηριότητα: η πράξη.

Πηγή για την εικόνα:

https://www.wikiart.org/en/pierre-auguste-renoir/the-reader-young-woman-reading-a-book-1876