Περί αρετής

Στον πλατωνικό διάλογο Πρωταγόρας, ο Σωκράτης αγωνίζεται να αποδείξει ότι όλες οι αρετές είναι γνώση, πράγμα που αποτελεί τον ασφαλέστερο τρόπο για να δειχθεί ότι είναι διδακτές, ενώ ο Πρωταγόρας μετακινείται προς την άποψη ότι οι αρετές είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από επιστήμη, πράγμα που σημαίνει ότι αρνείται οποιαδήποτε δυνατότητα διδασκαλίας τους.

Για να βρεθείτε για μια στιγμή στη θέση των δύο αντιπάλων, σας θέτω το εξής ερώτημα: ποιο νομίζετε ότι είναι πιο σωστό, να το βάλει κανείς στα πόδια μπροστά στον κίνδυνο ή να τον αντιμετωπίσει; Αν υποστηρίξετε τον «δειλό», αυτόν που το βάζει στα πόδια, υποστηρίζετε μαζί με τον Πρωταγόρα μια συνεπή αισθησιοκρατική θέση και λέτε, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι ο «δειλός» κάνει σωστότερη επιλογή έναντι του ανδρείου, αφού το να χάσει τη ζωή του είναι το μέγιστο κακό που μπορεί να του συμβεί και είναι βέβαια παράλογο να το επιδιώκει κανείς. Αν πάλι είστε με το μέρος των «ανδρείων», τότε μαζί με τον Σωκράτη πιστεύετε ότι ανδρείος δεν είναι αυτός που επιζητεί τον κίνδυνο, γιατί τότε θα ήταν απλώς ανόητος, αλλά αυτός που γνωρίζει –τονίζω: αυτός που γνωρίζει- ότι υπάρχουν κακά μεγαλύτερα από τον θάνατο.

Salvator Rosa, Démocrite et Protagoras 

(17^ος αιώνας), Musée de l’Ermitage

Ο Πρωταγόρας εικονίζεται στα δεξιά

Μονόλογος, διάλογος, μύθος, ποιητικά αποσπάσματα, επιχειρήματα εμπειρικά και παραγωγικοί συλλογισμοί, όλα αυτά δεν είναι αρκετά για να οδηγήσουν τη συζήτηση σε μια ολοκλήρωση. Όπως συχνά συμβαίνει στους πλατωνικούς διαλόγους, το ζήτημα παραμένει σε εκκρεμότητα. Ο διάλογος τελειώνει με φιλοφρονήσεις και από τις δύο πλευρές και αμοιβαίες υποσχέσεις για επανάληψη της συζήτησης, επιβεβαιώνοντας την παρατήρηση του François Châtelet ότι σε όλες τις συζητήσεις μεταξύ του Σωκράτη και των σοφιστών και οι δύο πλευρές βγαίνουν χαμένες. Οι δεύτεροι, ενώ καμώνονταν πως όλα τα ήξεραν, μένουν μετά τη συζήτηση εκτεθειμένοι και θυμωμένοι. Και ο Σωκράτης ποτέ δεν καταφέρνει να ολοκληρώσει την κουβέντα. Όλα τα θέματα που θίγονται παραμένουν ανοιχτά και το μόνο κέρδος από τη συζήτηση είναι η διαπίστωση πως κάθε άποψη βασισμένη στην υποκειμενικότητα, κάθε γνώμη, είναι κενή, καθώς είναι πάντοτε έκφραση συμφέροντος, πάθους, ιδιοτροπίας.

Πηγή για την εικόνα:

https://en.wikipedia.org/wiki/Protagoras