Και φυλακισμένοι και σε δίλημμα (Μέρος Γ΄)

Το δίλημμα του φυλακισμένου (prisoner’s dilemma), έτσι όπως παρουσιάστηκε στις δύο προηγούμενες αναρτήσεις, διατυπώθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’50 από δύο κοινωνικούς επιστήμονες: τον Merrill M. Flood και τον Melvin Dresher, και είναι ένα κλασικό πρόβλημα της θεωρίας των παιγνίων. Σύμφωνα με αυτήν, κριτήριο προτίμησης αποτελεί η ωφέλεια που θα προκύψει από κάποια ενέργεια και κανέναν ρόλο δεν παίζει το εάν το δρων υποκείμενο είναι εγωιστής ή αλτρουιστής, καλλιεργημένος ή όχι, συντηρητικός ή φιλελεύθερος.

Το δίλημμα του φυλακισμένου επηρέασε όμως και το πεδίο της ηθικής φιλοσοφίας, αφού η ωφέλεια ως κριτήριο προτίμησης αποτελεί κεντρική θέση της ηθικής θεωρίας του ωφελιμισμού, η οποία σαφώς διαφοροποιείται από την καντιανή αρχή της κατηγορικής προσταγής.

Έχει, επιπλέον, εφαρμογή και στην πολιτική φιλοσοφία. Η λύση στο δίλημμα, στην υποθετική περίπτωση που εσείς και ο συγκρατούμενός σας θα ήταν δυνατόν να φτάσετε σε κάποια συμφωνία, προϋποθέτει το γεγονός ότι αυτή η συμφωνία θα ήταν ικανή να επιβληθεί. Να, επομένως, ακόμα ένα επιχείρημα υπέρ του κοινωνικού συμβολαίου, όπως τουλάχιστον το συλλαμβάνει ο Hobbes: ως κοινωνία, επιθυμώντας να αποφύγουμε τη φυσική κατάσταση του πολέμου όλων εναντίον όλων, ακολουθούμε ορισμένους κανόνες στους οποίους όλοι συναινούμε και τους οποίους έχουμε τρόπους να επιβάλλουμε, είτε με τη διαμεσολάβηση του νόμου είτε με τους κοινωνικά επιβεβλημένους κανόνες.

Πάντως, το πιο ενδιαφέρον σημείο στο δίλημμα είναι το γεγονός ότι οι δύο φυλακισμένοι, εάν ενεργήσουν ορθολογικά (εάν δηλαδή ομολογήσουν) θα βρεθούν σε χειρότερη μοίρα απ’ ό,τι εάν ενεργήσουν ανορθολογικά (εάν δηλαδή δεν ομολογήσουν), εφόσον στη δεύτερη περίπτωση θα εκτίσουν ποινή μόλις ενός χρόνου. Έτσι φαίνεται. Είναι όμως έτσι πραγματικά; Είναι άραγε ορθολογικό να ομολογήσουν, αφού εκ των προτέρων ξέρουν καλά ότι είναι προτιμότερο γι’ αυτούς να σιωπήσουν από το να ομολογήσουν;

Πηγή για την εικόνα:

http://www.dreamstime.com/stock-photos-scientist-prisoner-cartoon-image29228023