Τρίτη 9 Ιουνίου 2015

Όταν ο René Magritte συνάντησε τον Fantômas


Ποια σχέση μπορεί να έχει η καλλιτεχνική Avant-Garde του πρώτου μισού του 20ού αιώνα με τον βασιλιά του τρόμου;
Ο Fantômas είναι ένας από τους διασημότερους μυθιστορηματικούς ήρωες, γεννημένος το 1911 από τους Γάλλους συγγραφείς Marcel Allain και Pierre Souvestre. Αυτός ο αφέντης της φρίκης, το πνεύμα του κακού, ο ανελέητος και σαδιστής αρχιεγκληματίας, αγαπήθηκε πολύ από τους ανθρώπους του λαού οι οποίοι αποτελούσαν τους αναγνώστες αυτού του είδους «παρηκμασμένης» αφηγηματικής που αποτελεί συνέχεια του λαϊκού δημοκρατικού μυθιστορήματος του τέλους του 19ου αιώνα. Το παράδοξο είναι ότι με τον Fantômas ξετρελάθηκαν και οι υπερρεαλιστές. Οι περιπέτειές του είναι γι’ αυτούς το αποκορύφωμα της παράνοιας, εντός της οποίας η κοινωνία είναι, όπως το εκφράζει ο Umberto Eco, ένας ανοιχτός και ανεύθυνος χώρος συνδυασμού άσκοπων λειτουργιών, και όχι ο χώρος μιας απειλούμενης τάξης που χρειάζεται να αποκατασταθεί.
Ανάμεσά τους ο Βέλγος ζωγράφος René Magritte, ο οποίος απέδωσε εικαστικά την αβάσταχτη γοητεία που ασκεί αυτή η «παρηκμασμένη» αφηγηματική.
Το 1927 ο Magritte ζωγραφίζει, σε έναν πίνακα με τον τίτλο Lassasin menacé, μια αινιγματική όσο και τρομακτική σκηνή εγκλήματος, η οποία παραπέμπει στη βωβή ταινία του 1913 με θέμα τον Fantômas. Τίτλος της Le mort qui tue και σκηνοθέτης της ο Louis Feuillade. Δύο οπλισμένες φιγούρες παραμονεύουν πίσω από τις πόρτες, ενώ ο καλοντυμένος δολοφόνος είναι προσηλωμένος στον φωνόγραφο. Το θύμα, μια νεαρή γυναίκα, κείται στο κέντρο του δωματίου, έξω από το οποίο βρίσκονται τρεις άνθρωποι, θεατές του εγκλήματος. Ο πίνακας φυλάσσεται στη Νέα Υόρκη, στο Museum of Modern Art.


Στο Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique βρίσκεται ένας πίνακας με τίτλο Lhomme du large, τον οποίο ο Magritte φιλοτέχνησε μεταξύ 1926-7. Και πάλι, ο ζωγράφος αντλεί από μια ταινία του Louis Feuillade, αυτήν τη φορά από τη δεύτερη ταινία του σκηνοθέτη με ήρωα τον Fantômas και τίτλο Juve contre Fantômas.


1926. La traversée difficile και Le musée d’une nuit. Ο πρώτος φιλοτεχνείται το 1926 και είναι μέρος ιδιωτικής συλλογής, ο δεύτερος φιλοτεχνείται το 1927 και βρίσκεται στη συλλογή του Marcel Mabille. Και στους δύο, το κομμένο χέρι παραπέμπει στο εξώφυλλο του Gino Starace για το βιβλίο La main coupé. Ενδιαφέρον έχει και η αναφορά της συνήθους αργότερα τεχνικής του Magritte, να πειραματίζεται με τη διαίρεση του χώρου, στον συνδυασμό των αντικειμένων με απρόσμενο τρόπο, πράγμα που αποτελεί και τη βάση της αστυνομικής λογικής.




Ο ζωγράφος επανέρχεται στο θέμα του δεύτερου πίνακα το 1959, επιφέροντας ουσιώδεις διαφοροποιήσεις.  


Το 1928 ο Magritte ζωγραφίζει έναν πίνακα με τίτλο Le barbare. Το πρόσωπο του Fantômas ξεθωριάζει πάνω σε έναν τούβλινο τοίχο. Ο ίδιος ο ζωγράφος, με τα χαρακτηριστικά του Fantômas, ποζάρει προκλητικά, δέκα χρόνια αργότερα, μπροστά στον πίνακά του και φωτογραφίζεται από άγνωστο φωτογράφο. Η φωτογραφία βρίσκεται στο Baltimore Museum of Art.


Τέλος, το 1943, ανοιχτά πλέον, ο Magritte αναγνωρίζει την οφειλή του στον δαιμονικό μυθιστορηματικό ήρωα. Το έργο του με τίτλο Le retour de flamme αντιγράφει το εξώφυλλο της πρώτης νουβέλας των Marcel Allain και Pierre Souvestre, μόνο που ο δικός του Fantômas κρατάει στο χέρι του, αντί για στιλέτο, ένα λουλούδι.



Πηγές:
Έκο, Ου. (1989). Ο υπεράνθρωπος των μαζών. Μτφ. Έφη Καλλιφατίδη. Αθήνα: Γνώση

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου