Η ανιδιοτελής και ελεύθερη ικανοποίηση της τέχνης

Ο Kant, στη δεύτερη παράγραφο της Κριτικής της Κριτικής Δύναμης, αναφέρεται στην ανιδιοτελή ικανοποίηση ως διακριτικό γνώρισμα της καλαισθητικής κρίσης.

Σύμφωνα με την καντιανή ορολογία, μιλάμε για ιδιοτέλεια όταν το ενδιαφέρον που μας προκαλεί ένα αντικείμενο συνδέεται με την επιθυμία μας αυτό το αντικείμενο να υπάρχει. Δηλαδή, σε αυτήν την περίπτωση, η απόλαυση είναι προϊόν. Αντίθετα, ανιδιοτέλεια είναι όταν το να κρίνουμε ένα πράγμα ως ωραίο (εποπτικά ή στοχαστικά) δεν συνδέεται καθόλου με την ύπαρξη αυτού του πράγματος. Η απόλαυση τώρα βρίσκεται πέρα από την όψη, βρίσκεται στη σκέψη.

Στην καντιανή καλαισθητική ανιδιοτέλεια υπάρχει, επομένως, σκοπιμότητα μορφής, κι έτσι η παράσταση δεν αποβλέπει στη δήλωση του παριστώμενου αντικειμένου και δεν ενδιαφέρεται ούτε για το αν ούτε για το τι είναι το παριστώμενο.

Υπάρχει, συνεπώς, ισχυρίζεται ο Kant, μια σκοπιμότητα χωρίς σκοπό. Το ίδιο το ωραίο είναι η μορφή σκοπιμότητας ενός αντικειμένου. Αυτό σημαίνει ότι κάθε αντικείμενο έχει μέσα του ως τελικό σκοπό το να γίνει ωραίο. Το ωραίο όλοι το αντιλαμβανόμαστε, χωρίς να βλέπουμε σε αυτό καμία σκοπιμότητα. Έτσι οδηγούμαστε στην απόλυτη ομορφιά, στην καθαρή δηλαδή μορφή σκοπιμότητας που δεν σχετίζεται με εμπορική αξία, αναπαραγωγή και με άλλους εξωγενείς παράγοντες. Με αυτόν τον τρόπο, ο Kant θεμελιώνει το δόγμα της απόλυτης αυτονομίας της τέχνης.

Ξαναθυμήθηκα τις απόψεις του Kant με αφορμή την πρόσφατη δημοπρασία στην οποία το έργο του μετα-ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Paul Gauguin, με τίτλο Πότε θα παντρευτείς;, πουλήθηκε στην εξωφρενική τιμή των 300 εκατομμυρίων δολαρίων, τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα τιμή που δόθηκε για έργο τέχνης. Το έργο φιλοτεχνήθηκε το 1892 και είχε παραχωρηθεί στη συλλογή του Kunstmuseum Basel, στη Βασιλεία της Ελβετίας, από την οικογένεια Staechelin. Ο νέος κάτοχος του έργου παραμένει ανώνυμος, αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το έργο αγοράστηκε για το μουσείο του Quatar.

Πηγή για την εικόνα:

http://en.wikipedia.org/wiki/When_Will_You_Marry%3F