Clément Rosset (Μέρος Α΄)

Η γνωριμία μου με τη σκέψη του Clément Rosset αρχίζει με το βιβλίο του Le réel et son double, δώρο ενός καλού μου φίλου. Κάναμε τότε μ’ εκείνον τον φίλο, επίμονα και τεκμηριωμένα άθεο, μακρές συζητήσεις σχετικά με τον ρόλο της θρησκείας στην ανθρώπινη ζωή. Η θρησκεία και η μεταφυσική, υποστήριζε ο φίλος μου ο Jean-François, είναι και οι δυο βολικές αυταπάτες.

Την ίδια εποχή, μια φράση του Luc Ferry στο βιβλίο του L’Homme-Dieu ou le sens de la vie (Paris, éd. Grasset <Le Livre de Poche> 1996, p. 10) με έστειλε πίσω στον Rosset: Chacune à leur façon, les grandes religions entendaient préparer les hommes à la mort, à la leur comme à celle de l’être aimé (οι μεγάλες θρησκείες, καθεμιά με τον τρόπο της, προσπαθούν να προετοιμάσουν τους ανθρώπους για τον θάνατο, τον δικό τους αλλά και τον θάνατο των αγαπημένων τους). Και πάλι είχα μπροστά μου την ίδια διασύνδεση: της θρησκείας, όπως την περιγράφει ο Ferry, με το διπλό και την αυταπάτη, όπως περιγράφονται από τον Rosset. Και δεν μπορούσα παρά να αναρωτηθώ τι σημαίνει η ετικέτα «άθεος» στην περίπτωση του καλού μου φίλου, που, σε μεγάλη ηλικία ο ίδιος, κάθε Τετάρτη αναμετριόταν γενναία με τη δυσάρεστη πλευρά της ζωής, προσφέροντας εθελοντικά τις υπηρεσίες του σε ένα γηροκομείο.

Δοκιμάζοντας, λοιπόν, τον προβληματισμό του Rosset σε επίπεδο άμεσο και καθημερινό και, κυρίως, σε επίπεδο προσωπικό, έθεσα υπό αμφισβήτηση κάθε δική μου βεβαιότητα. Μέτρησα τις αυταπάτες μου, όσες τουλάχιστον κατάφερα  να εντοπίσω ή να παραδεχτώ –γιατί αυτές, είναι αλήθεια, έχουν τον τρόπο τους να μας πιάνουν στον ύπνο.

Ο Rosset κάνει ακριβώς αυτό. Ανιχνεύει τον ελιγμό του ανθρώπου ενώπιον του πραγματικού, όπως μας εμφανίζεται σε περιοχές τις οποίες συνήθως σνομπάρει ή αγνοεί ένα σοβαρό φιλοσοφικό δοκίμιο: το μυθιστόρημα, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τη ζωγραφική. Και όμως, αυτές οι περιοχές είναι κατά τεκμήριο περισσότερο αποκαλυπτικές για την ανθρώπινη στάση, επειδή ακριβώς είναι περισσότερο αυθόρμητες και λιγότερο εξορθολογισμένες.

Δεν υπάρχουν διπλά στον- (όχι μόνο για τον-) Clément Rosset. Είναι αυτός που είναι και όλα τα άλλα αποτελούν, περισσότερο ή λιγότερο, απατηλά ίχνη. Η ληξιαρχική πράξη γέννησής του, για παράδειγμα, με γραμμένη πάνω της την ημερομηνία 1939. Επίσημα έγγραφα που αποδεικνύουν ότι εργάστηκε από το 1967 έως το 1998 στο Πανεπιστήμιο της Νίκαιας. Οι φωτογραφίες του, που δείχνουν την εικόνα ενός χαμογελαστού γενειοφόρου κυρίου. Τα βιβλία του και το site του που αναπαράγουν τις έμμονες ιδέες του. Στην πραγματικότητα, τη μία και μοναδική έμμονη ιδέα του, ιδέα-ξενιστή, που φιλοξενεί μια σειρά από άλλες: σχετικές, κοντινές, όμοιες, ανάλογες ... Η ιδέα του «διπλού». Άλλοθι, φαντασιακός αντίζηλος, γελοίο αντιστάθμισμα στη δυσάρεστη και ωμή όψη της πραγματικότητας.

Από το 1976 έως το 2006 το ζητούμενο για εκείνον είναι πάντοτε το ίδιο. Ό,τι εκδόθηκε ενδιάμεσα –μια δεκαπενταριά βιβλία, όλα και πιο σύντομα, δηκτικά, σαρκαστικά συχνά- αναπτύσσει, επεκτείνει, διευρύνει, ανατέμνει, φωτίζει, από διάφορες πλευρές, το ίδιο και το ίδιο πάντα θέμα. Το βασικό θέμα της φιλοσοφίας^. το καταστατικό θέμα μιας ορισμένης φιλοσοφίας: της μεταφυσικής.

Ο Rosset ξεσκεπάζει αδυναμίες μας, εκκρεμότητες, μικρές και μεγάλες απάτες. Μας λέει ξεκάθαρα ότι δεν κερδίζουμε τίποτα με τους θεατρινισμούς ή με το να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Αποδεικνύει ανόητη κάθε μας καταφυγή και κάθε μας παρηγοριά (ηθική, πολιτική ή θρησκευτική). Καταργεί κάθε διπλότητα: ανάμεσα στο γεγονός και τις συνέπειές του, το συμβάν και τις προσδοκίες,το εδώ και το αλλού, τον εαυτό μας και το άλλο. Αλλά, μολονότι θα φανταζόταν κανείς ότι ο άνθρωπος, θλιβερά αβοήθητος από κάθε διπλό, καταρρέει, παρόλα αυτά, ο Rosset δυο φορές υπογραμμίζει την ευφροσύνη που νιώθει κανείς, όταν η πρωινή καμπάνα χτυπά για να αναγγείλει το τέλος κάθε μαγγανείας. Οι καθρέφτες θραύονται^. απομένει μόνον η πραγματικότητα: ανθρώπινη, ευάλωτη, σκληρή, αλλά πραγματική.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το έργο του Clément Rosset, Το πραγματικό και το διπλό του έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τη Ζωή Αντωνοπούλου-Τρεχλή στις εκδόσεις Αρμός.

Πηγές για τις εικόνες:

http://www.gallimard.fr/Catalogue/GALLIMARD/Folio/Folio-essais/Le-reel-et-son-double

http://www.armosbooks.gr/product_info.php/products_id/135075

http://www.seroux.be/spip.php?article246